Η ανερχόμενη επανεκκίνηση

Δρ. Στέφανος Δ. Αβακιάν

Στη­ πολύ δύσκολη αυτή χρονική συγκυρία που ο φόβος της πανδημίας γίνεται όλο και περισσότερο επιθετικός εξελίσσεται μία αφήγηση, η οποία έχει να κάνει με μία συστηματική κατανόηση της κρίσης, καθώς και την αντιμετώπισής της.

Είναι μία αφήγηση που δεν είναι εύκολα κατανοήσιμη για τον κοινό πολίτη. Αφορά την εξέλιξη της οικονομίας καθώς και των ευρύτερων πολιτικών και κοινωνικών καταστάσεων για τα επόμενα χρόνια.

Η ιδέα της ‘επανεκκίνησης’ είναι σημαντική έννοια. Περιέχεται στην καρδιά του Παγκόσμιου Οικονομικού Συνδέσμου (World Economic Forum). Ο στόχος του συγκεκριμένου φορέα εμφανίζεται ως ‘ενημερωτικός’ αλλά και ‘διαμορφωτικός’. Δημιουργεί ευκαιρίες για συζήτηση και διάλογο ανάμεσα σε μεγάλους οικονομικούς φορείς και κυβερνητικές οργανώσεις.

Η συζήτηση που λαμβάνει χώρα στα μέσα δικτύωσης αλλά και από την επίσημη ιστοσελίδα του φορέα σχετικά με την οικονομία και τις κοινωνικές αλλά και ευρύτερες αλλαγές που πρέπει να γίνουν περιέχουν προβλέψεις. Οι προβλέψεις είναι σημαντικές γιατί δημιουργούν ένα έντονο στίγμα προειδοποίησης στον αναγνώστη ώστε να προετοιμαστεί κατάλληλα. Όμως αυτές οι προβλέψεις δεν έχουν στόχο να ενημερώσουν πληροφοριακά δήθεν μόνο αλλά και να προϊδεάσουν.

Ακόμα και αν οι συζητήσεις που γίνονται με βάση την δραστηριότητα του συγκεκριμένου φορέα φαίνεται να αφορούν μόνο τους ‘ειδικούς’, το αξιοσημείωτο γεγονός είναι πως είτε ‘άμεσα’ είτε έμμεσα’ ο συγκεκριμένος φορέας πλέκει ένα ιδιαίτερο παγκόσμιο εγκώμιο με την παρουσία του. Συγκεκριμένα, ο ρόλος του διαμορφώνει την άμεση ανάγκη για ενημέρωση αλλά συνάμα την προετοιμασία μιας διαφορετικής και ανερχόμενης πραγματικότητας που αφορά το παγκόσμιο γίγνεσθαι.

Ο ιδρυτής του οικονομικού φορέα Κλάους Σουάμπ (Klaus Schwab) δημοσίευσε πρόσφατα το βιβλίο του με τίτλο ‘Επανεκκίνηση’.

Σε αυτό παρουσιάζονται δύο σημαντικά στοιχεία. Το πρώτο είναι η περιγραφή της κατάστασης που προέρχεται από τις άμεσες αρνητικές συνέπειες της πανδημίας. Συγκεκριμένα, αναφέρεται στο θέμα της ‘τάξης μεγέθους’ της πανδημίας και στις αλυσιδωτές αντιδράσεις που δημιουργούνται ως συνέπεια αυτής της κατάσταση.  

Το δεύτερο σημείο αφορά την παρουσίαση ενός ευρύτερου οράματος για το πως αυτή η κρίση θα πρέπει να αντιμετωπιστεί μέσα από ανάλογες συνεργασίες. Έτσι λοιπόν, ο Παγκόσμιος Οικονομικός Σύνδεσμος και δια του βιβλίου του ιδρυτή του κάνει συγκεκριμένες προτάσεις για το ‘τί’ θα πρέπει να γίνει και για το ‘πώς’ θα πρέπει να γίνει.

Η γλώσσα που χρησιμοποιείται στο βιβλίο είναι εύκολα αναγνώσιμη. Το αξιοσημείωτο στοιχείο που θα πρέπει να το προσέξει ο καθημερινός πολίτης, όμως, είναι πως παρουσιάζει το ευρύτερο όραμα για μία συστηματική αναδιάρθρωση της παγκόσμιας ανθρώπινης κοινότητας.

Σε αυτό το ακριβές όραμα χτίζεται κρίκο με κρίκο η αφήγηση που αφορά την έννοια της προσωπικής ευθύνης, το κοινωνικό συμβόλαιο, την τέταρτη τεχνολογική επανάσταση, περιβαλλοντικούς κινδύνους, την παγκόσμια ανεργία, την αντιμετώπιση της ανεργίας μέσω της τεχνολογίας, κλπ.

Αν και οι παραπάνω θεματικές έννοιες μπορεί να φαίνονται συμβατές γιατί θέλουν να αναδιαμορφώσουν το κοινωνικό γίγνεσθαι όλης της ανθρωπότητας, την ίδια στιγμή πλάθουν ένα καινούργιο κοινωνικό, πολιτικό, τεχνολογικό πλαίσιο στο οποίο ο απλός πολίτης θα πρέπει να αλλάξει συμπεριφορές και νοοτροπίες.

Συγκεκριμένα, αυτές οι νοοτροπίες θα πρέπει να συμμορφωθούν με τις αναδυόμενες ανάγκες που θα δημιουργηθούν στην διάρκεια των επόμενων ετών.

Η αναφορά μου στην έννοια της ‘επανεκκίνησης’ δεν αφορά την λεκτική σημασία του όρου σαν ‘έννοια’ αλλά περισσότερο την συμβολική σημασία. Συγκεκριμένα, την ζωτική έννοια της αναδιάρθρωσης ως μία παγκόσμια διαδικασία ‘βελτίωσης’.

Ο καθημερινός πολίτης δεν έχει την ευκαιρία να εκτιμήσει την αξία αυτής της προσπάθειας για μία συστηματική προσέγγιση που αφορά σημαντικές δομές στην κοινωνία που τώρα γνωρίζουμε. Όμως, θα πρέπει να ξέρει πως οι δομές οσονούπω θα εξελιχθούν σε πρακτικές που δεν θα είναι πραγματικά αναγνωρίσιμες για αυτό που θα αντιπροσωπεύουν.

Για παράδειγμα, η μετάβαση σε ένα καινούργιο πλαίσιο ζωής, που θα οργανώνεται με βάση μια(ς) καινούργιας πλατφόρμας παγκόσμιας συνεργασίας, φαίνεται αρεστή και δελεαστική ως έννοια. Όμως, οι πιο συγκεκριμένες τεχνικές δομές που θα απαρτίζουν το ‘πολιτικό’, ‘νομικό’, και ‘οικονομικό’ πλαίσιο αυτών των συνεργασιών δεν θα είναι εύκολα προβλέψιμες ή αντιμετωπίσιμες. Αντίθετα, η διαμόρφωση τους και η διαχείρισή τους (με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει), θα εξαρτάται από εκείνους τους φορείς στους οποίους θα έχει ανατεθεί η σχετική αρμοδιότητα.

Η συμμετοχή του απλού καθημερινού πολίτη θα διαμορφώνεται μόνο μέσω της εμπλοκής των φορέων των οποίων η πολυπλοκότητα, σύσταση, λειτουργία θα είναι περισσότερο ‘αυτόνομη’ απ’ ό,τι μπορεί να παρουσιάζεται.   

Η μετάθεση του κέντρου αποφάσεων σε έναν οργανισμό ή φορέα περιέχει την έννοια της ανεξαρτησίας του πολίτη ή την μεταφορά ευθυνών. Όμως, αυτή η μεταφορά αδυνατίζει την ίδια την έννοια της προσωπικής συμμετοχής. Αυτό συμβαίνει γιατί το πλαίσιο στο οποίο παρουσιάζεται μία διαδικασία από τον φορέα αναπόφευκτα ενισχύει το κέντρο δύναμης του φορέα και όχι του πολίτη. 

Αυτή η διαδικασία από μόνη της δεν είναι αρνητική. Όμως, γίνεται αρνητική όταν η θέση και ο ρόλος του συγκεκριμένου φορέα αρχίζει να εφάπτεται σε ένα μεγαλύτερο πλαίσιο του οποίου η συνολικότατα φαίνεται ως ‘απλή’ αλλά παραμένει τρομερά πολύπλοκη ως ‘σύσταση’ και ως ‘λειτουργία’.

Τα λιγότερα κέντρα αποφάσεων οποιουδήποτε συστήματος φαίνεται να δημιουργούν την απλοποίηση ενός συστήματος. Όμως, στην πραγματικότητα δημιουργούν ένα καινούργιο πλαίσιο στο οποίο οι μερικές προσθέσεις αποκτούν μία αυτόνομη ή ανεξάρτητη λειτουργία που δεν ευνοούν τα συμφέροντα της κοινωνίας αλλά τα συμφέροντα του φορέα.

Αν και η αναφορά στην ‘επανεκκίνηση’ είναι ενδιαφέρουσα, όχι μόνο λεκτικά αλλά και σημειολογικά, το σίγουρο είναι πως βρισκόμαστε προ των πυλών μία καινούργιας εποχής που σίγουρα θα πάρει σάρκα και οστά τα επόμενα χρόνια.

Πιστεύω, πως η σημερινή δική μας αφύπνιση, όσον αφορά την κατανόηση των παραπάνω καταστάσεων αλλά και εννοιών, είναι μία σημαντική διεργασία που πρέπει να γίνει. Αφορά τους παρεμφερείς διφορούμενους συσχετισμούς που ίσως να εμφανίζονται ως ‘απλοϊκοί’, όμως δεν είναι.

Είναι η προσωπική μου πεποίθηση πως σαν κοινωνία πρέπει να αποκτήσουμε την ατομική αλλά και συλλογική δυνατότητα της κατανόησης για αυτό το συγκεκριμένο όραμα της ‘επανεκκίνησης’. Θα είναι σημαντικό να ξέρουμε (α) από πού πραγματικά προέρχονται οι ανερχόμενες παγκόσμιες αλλαγές με βάση την συστηματικότητά τους και (β) από πού πηγάζει η ιδιαίτερη επικοινωνιακή τους οξυδέρκεια που θα καλεί όλο και περισσότερο τους πολίτες να εμπιστευτούν στις αλλαγές και μεταρρυθμίσεις που θα προτείνονται.