Με αφορμή την κατασκευή του μετρό Θεσσαλονίκης οι τοπικές εφορείες αρχαιοτήτων διεξάγουν ήδη από το 2006 εκτεταμένης κλίμακας ανασκαφική έρευνα στους σταθμούς που χωροθετούνται τόσο εντός του ιστορικού κέντρου της πόλης όσο και εκτός των τειχών.
Αποκαλύπτονται κατάλοιπα σε αλληλοδιαδοχή, προσφέροντας πολύτιμες πληροφορίες για την ιστορία της πόλης στο διάβα των αιώνων.Στους δύο σταθμούς του ιστορικού κέντρου, Βενιζέλου και Αγίας Σοφίας, η αρχαιολογική έρευνα επιφύλασσε, όπως ήταν αναμενόμενο, τα πιο πλούσια και πιο εντυπωσιακά ευρήματα. Άλλωστε οι δύο σταθμοί είχαν χαρακτηριστεί ήδη από το 2004 ως υψηλού αρχαιολογικού ενδιαφέροντος, με άλλα λόγια η Αρχαιολογική Υπηρεσία είχε προειδοποιήσει για την ύπαρξη σημαντικών αρχαιοτήτων πριν από την έναρξη του έργου σε μια μάταιη προσπάθεια να αλλάξει η όδευση και χωροθέτηση των παραπάνω σταθμών.
Το πιο συναρπαστικό εύρημα ήταν χωρίς αμφιβολία ο μεγάλος οδικός άξονας που διέσχιζε οριζόντια το κέντρο της Θεσσαλονίκης, ο περίφημος Decumanus Maximus. Τμήματά του αποκαλύφθηκαν και στους δύο σταθμούς, μήκους 84 μ. στη Βενιζέλου, 73 μ. στην Αγίας Σοφίας (αποσπάστηκαν το 2012-13).
Η χάραξη των δρόμων κατά την ελληνιστική περίοδο, πλαισιωμένων με στοές, διατηρείται και στους ρωμαϊκούς χρόνους. Από το 2011 εντοπίζεται και ανασκάπτεται στον σταθμό του Βενιζέλου η Μέση Οδός, ένας από τους βασικότερους βυζαντινούς δρόμους της πόλης, ο οποίος διατηρήθηκε μέχρι τον 18ο αι., τουλάχιστον στο συγκεκριμένο σημείο των ανασκαφών. Η Μέση Οδός είχε εντοπιστεί ήδη από τις προηγούμενες έρευνες που είχαν γίνει στον σταθμό, ωστόσο η ανασκαφή εκείνης της περιόδου προχώρησε σε βαθύτερα στρώματα και έφερε στο φως πολύ μεγαλύτερη έκταση του δρόμου, ο οποίος διατηρείται σχεδόν σε όλες τις περιόδους με την ίδια χάραξη και το ίδιο πλάτος των 5,5μ.
Πιο συγκεκριμένα, η ανασκαφή στο συγκεκριμένο σημείο έχει φέρει στην επιφάνεια τη συμβολή των πλακόστρωτων οδών Cardo και Decumanus, χρονολογούμενων στα τέλη του 6ου - αρχές του 7ου αι. μ.Χ., όπου διακρίνονται τα ίχνη των αμαξοτροχιών και οι μεταγενέστερες επισκευές με μάρμαρο διαφορετικής προέλευσης, καθώς και τμήμα ενός μνημειακού τετράπυλου, τα κατάλοιπα ενός κτιρίου με μνημειακή είσοδο και έναν αποχετευτικό αγωγό. Γύρω από τους δρόμους εκτείνονται πυκνοδομημένα οικοδομικά τετράγωνα που συνιστούν γειτονιές της βυζαντινής αγοράς της πόλης. Καταστήματα και εργαστήρια προσανατολίζονται με ανοιχτούς προς τον δρόμο χώρους για την έκθεση των προς πώληση προϊόντων. Πληθώρα μικροαντικειμένων και κοσμημάτων, όπως επιστήθιοι σταυροί, γυάλινα και χάλκινα βραχιόλια, χάλκινα κυρίως και σπανιότερα ασημένια δαχτυλίδια, μαρτυρούν τον διαχρονικά εμπορικό χαρακτήρα της περιοχής. Μια βυζαντινή Πομπηία, όπως έχει εύστοχα χαρακτηριστεί, με πολλά ευρήματα και συνεχή δραστηριότητα από τον 4ο αι. π.Χ. ως τις μέρες μας.
Στην περίπτωση αυτή δεν έχουμε να κάνουμε με ένα ενιαίο περιγεγραμμένο κτίριο που θα κοπεί σε κομμάτια και θα συναρμολογηθεί στην ίδια θέση αλλά με ένα παλίμψηστο κατασκευών από διάφορα υλικά που είναι ουσιαστικά αδύνατο να αποσπαστεί χωρίς να καταστραφεί μέρος του ή και ολοκληρωτικά. Άλλωστε, η θέση ενός δρόμου είναι εκεί όπου χαράχτηκε αιώνες πριν και όχι σε κιβώτια με άγνωστη κατάληξη.
Από το 2013 μέχρι αυτές τις μέρες, οπότε κρίνεται και πάλι η τύχη τους, έχει ξεκινήσει ένα γαϊτανάκι ανάμεσα στην εκάστοτε κυβέρνηση, την κατασκευαστική κοινοπραξία του Μετρό και το ΥΠΠΟΑ από καθόλου αρχαία στην κατά χώραν διατήρησή τους. Το 2013 η θέση του ΥΠΠΟΑ ήταν η απόσπαση των αρχαιοτήτων και η έκθεσή τους στο στρατόπεδο Π. Μελά ή σε άλλο ανάλογο μέρος, με τη διοίκηση της Αττικό Μετρό, μαζί με τον Σ. Σιμόπουλο, να υποστηρίζει ότι «δεν υπάρχει δυνατότητα τεχνικής λύσης ενσωμάτωσης των ευρημάτων στον σταθμό Βενιζέλου». Το 2014, με δεδομένη πλέον τη δυνατότητα επαναφοράς των αρχαίων στον σταθμό μετά την παρουσίαση τεσσάρων λύσεων, η πολιτική ηγεσία αναγκάζεται να υπαναχωρήσει και το θέμα επανεξετάζεται στο ΚΑΣ. Το έργο σταμάτα λόγω οικονομικών προβλημάτων της αναδόχου εταιρείας. Το 2016 λύνονται τα ζητήματα της αναδόχου με την αλλαγή της κατασκευάστριας εταιρείας και το έργο επανεκκινεί.
Μέσα σε λίγους μήνες βρίσκεται λύση τεχνικά εφικτή για την κατά χώραν διατήρηση των αρχαιοτήτων. Σήμερα βρισκόμαστε πάλι στο σημείο μηδέν, εν αναμονή της απόφασης του ΚΑΣ για την απόσπαση και επανατοποθέτηση των αρχαιοτήτων μετά το πέρας της κατασκευής του σταθμού. Μόνο που στην περίπτωση αυτή δεν έχουμε να κάνουμε με ένα ενιαίο περιγεγραμμένο κτίριο που θα κοπεί σε κομμάτια και θα συναρμολογηθεί στην ίδια θέση αλλά με ένα παλίμψηστο κατασκευών από διάφορα υλικά που είναι ουσιαστικά αδύνατο να αποσπαστεί χωρίς να καταστραφεί μέρος του ή και ολοκληρωτικά. Άλλωστε, η θέση ενός δρόμου είναι εκεί όπου χαράχτηκε αιώνες πριν και όχι σε κιβώτια με άγνωστη κατάληξη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου