Τα φετινά Νόμπελ στα πολύπλοκα συστήματα -Σπύρος Μανουσέλης

Πώς δικαιολογείται η ετήσια επιλογή επιβράβευσης με Νόμπελ ορισμένων επιστημονικών ερευνών και όχι κάποιων άλλων, μολονότι κι αυτές είναι πρωτότυπες, διαφωτιστικές και καλά τεκμηριωμένες; Η απάντηση δεν είναι πάντοτε σαφής, όχι μόνο γιατί η επιστημονική παραγωγή είναι μεγάλη αλλά και επειδή οι συνέπειες των κατακτήσεων που κάθε χρόνο διεκδικούν το Βραβείο Νόμπελ υπερβαίνουν τα στενά γνωστικά όρια της κάθε επιστήμης και επηρεάζουν την ανθρώπινη σκέψη συνολικά. Εντούτοις, ο επιστημονικός ανταγωνισμός για την απονομή των Βραβείων Νόμπελ διέπεται από αυστηρούς κανόνες και το ερευνητικό έργο των επιστημόνων που βραβεύονται αποτιμάται (συνήθως) με κάποια αντικειμενικά κριτήρια. Γεγονός που επιβεβαιώθηκε αυτήν την εβδομάδα στις ανακοινώσεις της Ακαδημίας Επιστημών της Σουηδίας για την απονομή των φετινών Βραβείων Νόμπελ. Στο σημερινό άρθρο θα εξετάσουμε ποιοι κορυφαίοι επιστήμονες βραβεύτηκαν για τις έρευνές τους στη Φυσική, τη Χημεία και την Ιατρική, ώστε να αποτιμήσουμε τη γνωστική όσο και την πρακτική αξία των κατακτήσεών τους.

Το ότι ζούμε σε έναν ιδιαίτερα πολύπλοκο και αβέβαιο κόσμο θεωρείται από τους περισσότερους ανθρώπους μια προφανής και σχεδόν αυταπόδεικτη αλήθεια. Ωστόσο, ακόμη και σήμερα η επίσημη «επιστημονική» ιδεολογία -που προβάλλουν τα ΜΜΕ και τα κυρίαρχα εκπαιδευτικά προγράμματα- επιχειρεί να μας πείσει ότι η αταξία, η αβεβαιότητα και η τυχαιότητα των φαινομένων που παρατηρούμε γύρω μας δεν είναι σε καμία περίπτωση εγγενείς, αλλά απλώς φαινομενικές: μια ψευδαίσθηση που αποδίδεται αποκλειστικά σε ανθρωποκεντρικές προκαταλήψεις ή, ακόμη χειρότερα, σε διανοητική σύγχυση.

Συνήθως ταυτίζουμε την πολυπλοκότητα με το χάος και την αταξία, δηλαδή με την απουσία κάθε μορφής οργάνωσης και δομικής συνοχής. Πρόκειται για μια παραπλανητική, αν και ιδιαίτερα διαδεδομένη αντίληψη που οφείλεται στη νοητική μας συνήθεια να πριμοδοτούμε την πιο εύτακτη και πιο απλοϊκή εικόνα του κόσμου.

Πάντως, όπως θα διαπιστώσουμε, με αφορμή την απονομή των φετινών Νόμπελ, η σχετικά πρόσφατη αναγνώριση του δημιουργικού ρόλου της χαώδους δυναμικής και της αυτοοργάνωσης στη διαμόρφωση όλων των πολύπλοκων φυσικών φαινομένων συνεπάγεται τη ριζική αμφισβήτηση της κυρίαρχης μέχρι σήμερα απλοϊκής επιστημονικής προσέγγισης.

 efsyn