1 Νοεμβρίου 2021

Διατροφικές ιδιορρυθμίες και ιδιοτροπίες σε μικρά παιδιά. Πώς τις αντιμετωπίζουμε;


Υπολογίζεται ότι μεταξύ 16-75% των μικρών παιδιών παρουσιάζουν ιδιορρυθμίες και ιδιοτροπίες στη διατροφή τους. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι κατά την περίοδο αυτή το παιδί εκφράζει περισσότερο την ατομικότητά του και εκδηλώνει την προσωπικότητα και την ιδιοσυγκρασία του. 

Γεύματα – πού, πώς, πότε, γιατί;
- Τα παιδιά χρειάζονται πρόγραμμα και τακτικές συνήθειες, για να διατηρηθεί η ηρεμία την ώρα του γεύματος.
- Είναι καλά όλη η οικογένεια να κάθεται μαζί στο τραπέζι σε όσο το δυνατό περισσότερα γεύματα. Σε κάθε γεύμα του παιδιού είναι καλά να τρώει μαζί του ένας τουλάχιστο γονιός ή φροντιστής.
- Τα γεύματα θα πρέπει να είναι τακτικά και αν το παιδί δε θέλει να φάει την καθορισμένη ώρα του γεύματός του, τότε του εξηγούμε ότι θα πάρουμε το πιάτο του και δε θα φάει τίποτα μέχρι το επόμενο γεύμα.
- Το παιδί πρέπει να κάθεται αναπαυτικά στο τραπέζι σε κατάλληλο ψηλό καρεκλάκι και να χρησιμοποιεί ξεχωριστό παιδικό σερβίτσιο και παιδικά σκεύη.
- Το παιδί είναι καλά να συμμετέχει στη διαδικασία του γεύματος από πολύ μικρή ηλικία. Για παράδειγμα από την ηλικία των 6 μηνών μπορεί να κρατά το δικό του κουτάλι ενώ εμείς το ταΐζουμε με ένα άλλο κουτάλι.
- Περιορίζουμε τη χρονική διάρκεια των γευμάτων, θέτοντας ένα λογικό περιθώριο 20-30 λεπτών. Εξηγούμε εκ των προτέρων ότι, όταν λήξει ο χρόνος, θα απομακρύνουμε το πιάτο και το κάνουμε χωρίς να το σχολιάσουμε.
- Προσπαθούμε να κρατήσουμε το μέγεθος της μερίδας, σύμφωνα με τις ανάγκες του παιδιού. Επιτρέπουμε στο παιδί να σερβιριστεί μόνο του, εφόσον είναι δυνατό. Δίνοντάς του την ευκαιρία να εκφέρει γνώμη για το φαγητό που τρώει, ίσως μειωθούν οι συγκρούσεις που αφορούν την ποσότητα του φαγητού. Στα μικρότερα παιδιά είναι προτιμότερες οι μικρές μερίδες και μάλιστα μικρότερες από όσο θα ήθελαν να φαν. Αυτό δημιουργεί την αίσθηση της εκπλήρωσης του στόχου τους. Είναι προτιμότερο ένα παιδί να ζητήσει μία ακόμη μερίδα, παρά να παραπονεθεί, επειδή δεν μπορεί να τελειώσει το φαγητό που είναι στο πιάτο του.
- Προσφέρουμε περιορισμένες επιλογές – Προσφέρουμε στο παιδί δύο επιλογές, για να διαλέξει μόνο του («Προτιμάς μπρόκολο ή κουνουπίδι με το κοτόπουλο σου;»). Προσφέροντας μια εναλλακτική λύση, αποφεύγονται οι συγκρούσεις. Παράλληλα, οι περιορισμένες δυνατότητες εισάγουν την ιδέα του συμβιβασμού. Η προσφορά επιλογών αποτελεί ένδειξη ότι είμαστε πρόθυμοι να επιτρέψουμε στο παιδί να διαπραγματευτεί με υπευθυνότητα. Όμως, σε καμία περίπτωση δε μαγειρεύουμε άλλο φαγητό από αυτό της οικογένειας και δεν καταφεύγουμε σε εύκολες λύσεις.
- Άρνηση – Αν το παιδί λέει «όχι» σε όλα, τότε κάνουμε συμφωνία ότι μπορεί να πει «όχι άλλο, ευχαριστώ», όταν φάει τουλάχιστο μια μπουκιά από αυτό που σερβίραμε. Έτσι φεύγει η πίεση από το παιδί ότι πρέπει να φάει και ηρεμεί, αφού έχει τον έλεγχο.
- Ανταμείβουμε (όχι με φαγητό – δέστε πιο κάτω) το παιδί, όταν τρώει και συμπεριφέρεται καλά στο τραπέζι. Εντοπίζουμε την καλή συμπεριφορά του παιδιού την ώρα του φαγητού και όχι πάντοτε την κακή. Η γκρίνια και οι επικρίσεις (δείχνοντας προσοχή στο παιδί με το θυμό ή άλλη έκφραση) ενισχύουν τα προβλήματα διατροφής και ενθαρρύνουν τις συγκρούσεις για το ποιος θα επικρατήσει. Είναι καλύτερα να αγνοούμε την κακή συμπεριφορά όσο είναι δυνατό και να ανταμείβουμε την επιθυμητή. Η προσοχή, είτε θετική είτε αρνητική, αποτελεί μια ισχυρή ενίσχυση για τη συμπεριφορά. Αν το παιδί δε λαμβάνει θετική προσοχή, τότε θα επιδιώξει να πάρει αρνητική. Οπότε, αναζητούμε ευκαιρίες, για να επαινέσουμε το παιδί, όταν συμπεριφέρεται κατάλληλα. Όταν δίνουμε προσοχή στους καλούς τρόπους και όχι στους κακούς, το παιδί μαθαίνει ότι η κακή συμπεριφορά του δεν πρόκειται να ανταμειφθεί και άρα θα τη διακόψει.
- Αποφεύγουμε να χρησιμοποιούμε το φαγητό (π.χ. γλυκά) ως επιβράβευση. Τα παιδιά αντιλαμβάνονται, όταν τα «πληρώνουμε», για να φάνε με ανταμοιβή, οπότε μπορεί να το γυρίσουν σε δικό τους συμφέρον και είτε να τρώνε ή να μην τρώνε, για να παίρνουν αυτά που θέλουν.
- Η ποικιλία και τα χρώματα στο πιάτο είναι απαραίτητα. Όταν δίνουμε μια νέα τροφή, τη βάζουμε απλά στο πιάτο του παιδιού χωρίς να το πολύ-διαπραγματευτούμε. Εισάγουμε μόνο μια καινούργια τροφή κάθε φορά και επειδή τα περισσότερα παιδιά καταναλώνουν πιο εύκολα τις τροφές με τις οποίες είναι εξοικειωμένα, μικρές ποσότητες καινούργιων τροφών είναι προτιμότερο να εισάγονται μαζί με αγαπημένα τους φαγητά. Επίσης, λαμβάνουμε υπόψη ότι το παιδί χρειάζεται να εκτεθεί 10-15 φορές σε μια νέα τροφή για να τη συνηθίσει, πόσο μάλλον να του αρέσει, έτσι δεν αποθαρρυνόμαστε από την πρώτη ή δεύτερη άρνηση.
- Ενθαρρύνουμε το παιδί να συμμετέχει στην προετοιμασία του φαγητού και έτσι είναι πιθανόν να ενισχύσουμε το ενδιαφέρον του για το νέο φαγητό και να το καταναλώσει πιο εύκολα. Μπορούμε να φυτέψουμε και να μεγαλώσουμε λαχανικά, να επιλέξουμε τα λαχανικά και τα φρούτα μαζί στην υπεραγορά, να τα καθαρίσουμε, να τα ετοιμάσουμε και να τα σερβίρουμε με ευφάνταστους τρόπους μαζί με το παιδί. Κάνουμε έτσι το φαγητό διασκέδαση και απολαμβάνουμε την εμπειρία.
- Εφόσον οι ποσότητες που τρώνε τα παιδιά είναι μικρές, πεινούνε γρήγορα, έτσι προφέρουμε σνακ στα ενδιάμεσα των γευμάτων. Μπορούμε να δοκιμάσουμε τις καινούργιες τροφές στη διάρκεια των σνακ.
- Τα παιδιά νιώθουν τις γεύσεις πιο έντονα, έτσι δε χρειάζεται να καταναλώνουν αλάτι ή ζάχαρη. Αποφεύγουμε για όσο το δυνατό πιο μεγάλο χρονικό διάστημα την ένταξη της ζάχαρης και των λιχουδιών στη διατροφή τους. Ένα ώριμο φρούτο ή λαχανικό θα είναι εξίσου ικανοποιητικά εύγευστο ή γλυκό, αν δε συνηθίσουν από νωρίς τις «λιχουδιές». Αργότερα, μαθαίνουμε στα παιδιά τη σημασία του μέτρου και δίνουμε «λιχουδιές» μόνο σε ειδικές περιπτώσεις, βάζοντας ένα κανόνα-συμφωνία για 1 ή 2 λιχουδιές τη βδομάδα.
- Προσπαθούμε να μειώσουμε στο ελάχιστο οτιδήποτε αποσπά την προσοχή του παιδιού από το τραπέζι, έτσι κλείνουμε την τηλεόραση κατά τη διάρκεια των γευμάτων και απομακρύνουμε τα παιγνίδια. Αρκετές διαφημίσεις στην παιδική ζώνη προγραμμάτων αφορούν τρόφιμα που είναι πλούσια σε λίπος, ζάχαρη και θερμίδες.
- Αποδεχόμαστε ότι η ακαταστασία είναι μέρος της διαδικασίας του γεύματος.
- Δίνουμε εμείς το καλό παράδειγμα. Οι γονείς αποτελούν πρότυπα συμπεριφοράς για τα παιδιά, τα οποία έχουν την τάση να τους μιμούνται. Το παιδί είναι πιο πιθανό να δοκιμάσει μια τροφή που τη δοκιμάζουμε και τρώμε εμείς, εφόσον βλέπει ότι είναι ασφαλής και εύγευστη. Τα γεύματα είναι στιγμές για όλη την οικογένεια, στις οποίες η διατροφή μαθαίνεται στην πράξη.

Συχνά λάθη στην προσπάθεια να βελτιωθεί η στάση του παιδιού έναντι στο φαγητό:
Πίεση στο παιδί να φάει, όταν δεν πεινά – Το αφήνουμε και σίγουρα θα φάει, όταν πεινάσει στο επόμενο σνακ ή γεύμα.
Πίεση στο παιδί να τελειώσει όλο το φαγητό στο πιάτο του.
Περισσότερο από 500-750ml γάλα, 120-180ml χυμό τη μέρα ή υπερβολικά γλυκά – Όλα μειώνουν την όρεξη και παρεμποδίζουν τη λήψη μιας ισορροπημένης διατροφής.

Το κλαψούρισμα επηρεάζει αρνητικά τις διατροφικές επιλογές των γονιών για τα παιδιά τους διότι:
- Τα παιδιά θέλουν αυτό που δεν μπορούν να έχουν (όσο περισσότερο απαγορεύουμε εντελώς, τόσο περισσότερο θέλουν).
- Οι γονείς θέλουν τα παιδιά τους να φάνε κάτι που τα ίδια δε θέλουν (δεν είναι ανάγκη να επιμένουμε να φάνε ότι τους σερβίρουμε).
- Είναι κουρασμένα (τα γεύματα συνήθως είναι πριν τον ύπνο).
Αντιμετώπιση:
- Αναμένουμε τα αναμενόμενα και είμαστε προετοιμασμένοι
- Διατηρούμε την ψυχραιμία μας (αρνηθείτε να μπείτε σε πόλεμο)
- Αγνοούμε το κλαψούρισμα (έτσι θα μάθει ότι δε θα εισακουστεί)

Το φαγητό πρέπει να παραμείνει φαγητό – δεν πρέπει να χρησιμοποιείται για παρηγοριά, ευκολία ή ανταμοιβή.

Ανταμοιβή
Η επιβράβευση – ανταμοιβή θα μπορούσε να είναι ιδιαίτερα προνόμια, αγαπημένες ασχολίες, έπαινος και ενθάρρυνση. Θα πρέπει να ακολουθεί την επιθυμητή συμπεριφορά όσο πιο σύντομα γίνεται, για να μπορεί να γίνει η συσχέτιση στο μυαλό του παιδιού.
Το παιδί μπορεί να επιβραβευτεί με ένα αστέρι ή ένα αυτοκόλλητο, όταν τρώει σωστά. Με αυτό τον τρόπο θα προσφέρουμε ένα ισχυρό κίνητρο.
Παραδείγματα ανταμοιβών: αυτοκόλλητα [πίνακας ή τετράδιο με αυτοκόλλητα (αστεράκια, φιγούρες κ.τ.λ.) που θα μαζεύει το παιδί], εισιτήρια/κουπόνια (σε μικρή ηλικία ακόμα και το χαρτί είναι αρκετό για τα παιδιά – σε μεγαλύτερες ηλικίες αριθμός εισιτηρίων/κουπονιών μπορεί να ανταλλάσσεται με εισιτήρια για σινεμά ή άλλη εκδήλωση, ή άλλο δημιουργικό δώρο), βιβλία, μολύβια, αλλά επίσης και έπαινος, αγκαλιές και προσοχή.

Νέες Τροφές – Λαχανικά
Συνήθως, υπάρχει αντίσταση στα πράσινα λαχανικά, παρ’ όλο που έχουν εντελώς διαφορετικές γεύσεις μεταξύ τους και μόνο το χρώμα είναι το ίδιο. Δεν είναι απέχθεια στο πράσινο χρώμα (πράσινα μήλα, πράσινες καραμέλες είναι αποδεχτά) αλλά στα λαχανικά. Πιθανότατα, εμείς ως γονείς τους προδιαθέτουμε ενάντια στα πράσινα λαχανικά.
- Εμάς μας αρέσουν; Αν όχι, τότε εμείς δε δίνουμε το καλό παράδειγμα και το παιδί θα έχει παρατηρήσει τη δυσαρέσκειά μας, εφόσον, πιθανόν, δεν τα σερβίρουμε συχνά.
- Όσο πιο συχνά λέμε ότι κάτι είναι καλό για μας (και όχι ότι είναι εύγευστο) τόσο πιο πιθανό να θεωρήσει το παιδί ότι δεν μας αρέσει. Τα παιδιά θεωρούν και δρουν σύμφωνα με τη θεωρία του ότι είναι καλό για μας δεν είναι εύγευστο.
Δεν είναι ανάγκη να φαίνονται τα λαχανικά, για να τα φάνε. Μπορούμε να τα κρύψουμε. Το σημαντικό είναι ότι πρώτα πρέπει να γίνουν αποδεκτά. Μπορούμε να τα βάλουμε μέσα σε αποδεκτές τροφές: σούπες, σάλτσες (ντομάτα μαζί με άλλα λαχανικά που μπορούν να αλεστούν), λαζάνια (μακαρόνια, τυρί και λαχανικά: ένα συμπληρωμένο γεύμα), ψωμί (μπορούμε να το ζυμώσουμε μαζί με καρότο, κολοκύθα ή κολοκυθάκι), μπιφτέκια και ρολό (χρησιμοποιούμε κιμά από κοτόπουλο ή γαλοπούλα ή άπαχο χοιρινό/βοδινό κιμά και προσθέτουμε καρότα, κρεμμύδια και άλλα λαχανικά), πουρές από κουνουπίδι ή άλλο λαχανικό (σε αντικατάσταση της πατάτας πουρέ). Το ίδιο και τα φρούτα: ρόφημα με γιαούρτι ή γάλα και φρούτο στο μπλέντερ. Μπορούμε επίσης να παρουσιάζουμε τα λαχανικά και τα φρούτα με ένα νέο, ενδιαφέρον τρόπο, σε ένα ιδιαίτερο πιάτο ή με ένα απρόσμενο σχήμα.

 Γεωργία Τσιάππα, Κλινική Παιδιατρική Διαιτολόγος

Δεν υπάρχουν σχόλια: