Ο Α
λφρέδος, δευτερότοκος γιός της Βασίλισσας Βικτωρίας και μετέπειτα Δούκας του Edinburgh, υπήρξε ο μοναδικός μονάρχης που, μετά την έξωση του Όθωνα και πριν από την ανάρρηση στο θρόνο του Γεωργίου Α΄, εκλέχθηκε πανηγυρικά και απευθείας από το λαό βασιλιάς των Ελλήνων. Η ματαίωση, ωστόσο, την εκλογής του αποκάλυψε για μια ακόμη φορά τον ανταγωνισμό και τους απώτερους στόχους της πολιτικής των Μεγάλων Δυνάμεων.
Η πολιτική, την οποία ακολούθησαν οι Μεγάλες Δυνάμεις μετά την έξωση του Όθωνα τον Οκτώβριο του 1862, κινήθηκε ανάμεσα σε δύο άξονες: O ένας συνίστατο στη διατήρηση της ειρήνης στην περιοχή, με την υιοθέτηση από το ελληνικό κράτος πολιτικής μη διεκδικητικής σε βάρος της Τουρκίας και ο άλλος, στη διατήρηση του θεσμού της μοναρχίας, που θα εξασφάλιζε τον πληρέστερο και αποτελεσματικότερο έλεγχο της Δύσης και θα διευκόλυνε την ικανότητα διείσδυσης των ξένων Δυνάμεων στην ελληνική πολιτική ζωή[...
... Η πρώτη αναφορά στον Πρίγκηπα Αλφρέδο
(1844-1900), το δευτερότοκο γιό της Βασίλισσας Βικτωρίας και μετέπειτα
Δούκα του Edinburgh, έγινε από την ελληνική εφημερίδα «Βρετανικός Αστήρ»
(British Star) που εκδίδετο στο Λονδίνο από τον Στέφανο Ξένο[7].
Σύμφωνα με το άρθρο αυτό, η Βρετανική Κυβέρνηση δεν αντιμετώπιζε ευνοϊκά
το θέμα της υποψηφιότητάς του για τον ελληνικό θρόνο[8]. Οι Έλληνες
αντίθετα εξέταζαν σοβαρότατα το ενδεχόμενο εκλογής Βρετανού πρίγκηπα ...
Η επιθυμία όμως των Ελλήνων για την εκλογή του Αλφρέδου διατυπώθηκε και επίσημα από τον Χ.Τρικούπη[16]. Ο τελευταίος, μάλιστα, απέρριψε την υποψηφιότητα του αδελφού του αυτοκράτορα της Αυστρίας, Αρχιδούκα Φερδινάνδου Μαξιμιλιανού, επειδή η εκλογή ενός Αυστριακού θα ήταν ανεπιθύμητη στην Ελλάδα λόγω της αντίθεσης των αυστριακών προς την ελληνική ανεξαρτησία. Προτάθηκαν ακόμα τα ονόματα του Πρίγκηπα Όσκαρ της Σουηδίας (από το Russell) και του Βασιλιά της Πορτογαλίας (από τον Τρικούπη), χωρίς να ληφθεί καμμία απόφαση[17]. Οι Γάλλοι την ίδια στιγμή έδειχναν να προωθούν την υποψηφιότητα του Πρίγκηπα Ναπολέοντα. Ήσαν απρόθυμοι να δεσμευτούν σε κοινή διακήρυξη με τις άλλες Δυνάμεις, ότι δεν θα υπεστήριζαν υποψήφιο που θα είχε «κώλυμα εκλογιμότητος» εξαιτίας των δεσμεύσεων του 1827 και 1832.
Σχετικά με την υποψηφιότητα του Αλφρέδου, οι Γάλλοι πίστευαν πως, εάν αυτή πραγματοποιούνταν, θα μεταβάλλετο ο συσχετισμός των δυνάμεων στην Ανατολή. Αυτός όμως ήταν και ο φόβος των Άγγλων: η ανάρρηση στο θρόνο του Leuchtenberg, ενός Πρίγκηπα που συνδεόταν με τον Οίκο των Romanoff, θα έθετε σε κίνδυνο την εδαφική ακεραιότητα της Τουρκίας[18].
Την ίδια όμως στιγμή η αγγλική ικανοποίηση για την εμπιστοσύνη των Ελλήνων στο πρόσωπο του Αλφρέδου, που είχε εκφραστεί πολλές φορές[19], είχε δώσει το στίγμα της λύσης που έπρεπε να δοθεί: εφόσον οι Έλληνες προτιμούσαν Άγγλο ηγεμόνα, επιθυμία που η πραγματοποίησή της ήταν ανέφικτη, τότε θα ήσαν διατεθειμένοι να αποδεχθούν κάποιον που θα τους υπεδείκνυαν οι Άγγλοι.΄Ετσι, η ανεύρεσή του έπρεπε να ανατεθεί κατ’ αποκλειστικότητα στους τελευταίους, οι οποίοι βέβαια θα έπρεπε να λάβουν υπόψη σε κάποιο βαθμό και τη γνώμη των ενδιαφερομένων Ελλήνων, δεδομένου ότι η επιλογή για ένα τόσο σοβαρό ζήτημα δεν μπορούσε να αγνοήσει πλήρως τη γνώμη τους.
Έτσι ο Μαυροκορδάτος σε συνομιλία που είχε με τον απεσταλμένο του Scarlett, Rumbold, δεν απέρριψε την πιθανότητα επιλογής υποψηφίου από τον Οίκο των Gotha, ενώ αντίθετα διαφώνησε με την υποψηφιότητα του Κόμη της Φλάνδρας, οποιουδήποτε Ιταλού Πρίγκηπα και του Βασιλιά Consort της Πορτογαλίας. Αντιθέτως, δεν απέκλεισε την επιλογή του Δούκα του Leuchtenberg. Μοιραία επομένως η υποψηφιότητα του Δούκα του Leuchtenberg εξακολουθούσε να παραμένει απειλή για τα αγγλικά συμφέροντα[20].
Μετά, όμως, από αγγλικές έρευνες και πιέσεις και παρά το γεγονός ότι οι Ρώσοι αρχικά υπεστήριζαν ότι ο Δούκας του Leuchtenberg είχε βαυαρική καταγωγή[21], παραδέχτηκαν τελικά πως πράγματι ήταν μέλος της Ρωσικής Αυτοκρατορικής οικογένειας[22].
...
Το δημοψήφισμα και ο ρόλος της Αγγλίας ως αναδόχου του ελληνικού θρόνου
Ο ενθουσιασμός όμως των Ελλήνων για τον Αλφρέδο και η βεβαιότητά τους πως η ανάρρησή του στο θρόνο ήταν δεδομένη, οδήγησε την Προσωρινή Κυβέρνηση να ξεπεράσει τα όρια της εντολής που της είχε ανατεθεί και « Λαβούσα υπ’ όψιν την πανταχόθεν πολυειδώς δηλωθείσαν θέλησιν του Ελληνικού Λαού, ίνα προβή αυτός ούτος αμέσως εις την εκλογήν βασιλέως» να προκηρύξει με ψήφισμά της (19 Νοεμβρίου 1862) και πριν από τη σύγκληση της Εθνικής Συνελεύσεως δημοψήφισμα για την εκλογή βασιλιά. Θέλησε με αυτό τον τρόπο να καταγράψει τη βούληση του εκλογικού σώματος κατά τρόπο άμεσο[23].Δεν ορίστηκε ενιαία ημέρα ψηφοφορίας για όλη την επικράτεια, αλλά δόθηκε σε κάθε δήμο προθεσμία δέκα ημερών που θα άρχιζε από την τρίτη ημέρα της δημοσίευσης του ψηφίσματος σε καθέναν απ’ αυτούς. Δεν προβλέφθηκε υποβολή υποψηφιοτήτων, αλλά το όνομα του υποψηφίου γραφόταν από τους εκλογείς στο δημόσιο Πρωτόκολλο[24]. Δικαίωμα ψήφου είχε κάθε Έλληνας πολίτης που είχε συμπληρώσει το εικοστό έτος της ηλικίας του.
Η διενέργεια του δημοψηφίσματος, όπως ήταν φυσικό, ξεπέρασε τις προβλέψεις των Δυνάμεων. Όπως ήταν αναμενόμενο, το δημοψήφισμα για την εκλογή του μελλοντικού βασιλιά μεταβλήθηκε σε «νομιμοποίηση» της ήδη ευρύτατης αποδοχής που υπήρχε για τον Αλφρέδο. Τα αποτελέσματα ήταν συντριπτικά υπέρ του Αλφρέδου και είχαν ως ακολούθως:
| Ο Ηγεμονόπαις Αλφρέδος |
230.016 |
| Ο Ηγεμονόπαις Λάυχτεμβεργ |
2.400 |
| Ορθόδοξός τις |
1.917 |
| Αλέξανδρος της Ρωσσίας |
1.841 |
| Νικόλαος της Ρωσσίας |
1.821 |
| Απλώς Βασιλεύς |
1.763 |
| Νικόλαος Βασιλεύς ορθόδοξος |
1.741 |
| Ζήτωσαν αι Τρεις Δυνάμεις |
482 |
| Κωνσταντίνος της Ρωσσίας |
478 |
| Πρίγκηψ Ναπολέων |
345 |
| Εκ της Αυτοκρατορικής Αυλής της Γαλλίας |
246 |
| Πρίγκηψ Ρώσσος |
14 |
| Δημοκρατία |
93 |
| Αμεδαίος της Ιταλίας[25] |
15 |
| Εκ της Αυτοκρατορικής Αυλής της Ρωσσίας |
9 |
| Ρωμανώφ |
8 |
| Κόμης Φλάνδρας |
7 |
| Γουλιέλμος Δανιμαρκίας |
6 |
| Υψηλάντης |
6 |
| Γαριβάλδης |
3 |
| Ωμάλ[26] |
3 |
| Μέγας Ναπολέων |
2 |
| Πρίγκηψ Σουηδίας |
2 |
| Πρίγκηψ Ζοαμβίλ |
1 |
| Βασιλεύς Εϋνάρδος[27] |
1 |
| Μακ-Μαών[28] |
1 |
| Όθων |
1 |
Είναι χαρακτηριστικό πως ενώ οι ψηφοφόροι είχαν κληθεί να αναγράψουν στο ψηφοδέλτιο το όνομα του υποψηφίου της προτίμησής τους, σε αρκετές περιπτώσεις εξέφρασαν δια της ψήφου των την ιδεολογική (απλώς βασιλεύς, δημοκρατία), την πολιτική (Ζήτωσαν αι Τρεις Δυνάμεις, εκ της Αυτοκρατορικής Αυλής της Γαλλίας, Πρίγκηψ Ρώσσος, εκ της Αυτοκρατορικής Αυλής της Ρωσσίας) και τη θρησκευτική («ορθόδοξός τις») τους προτίμηση δίνοντας με τον τρόπο αυτό προτεραιότητα στο χαρακτήρα της ψήφου τους παρά στο ουσιαστικό της περιεχόμενο.
Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος βέβαια δεν ερχόταν σε αντίθεση με το αγγλικό «σχέδιο». Κάθε άλλο. Κατέστησε πλέον στα μάτια της Γαλλίας και της Ρωσίας, προφανή την βούληση του Ελληνικού λαού για την επιλογή της Αγγλίας ως «αναδόχου» στο θέμα της αναζήτησης του νέου μονάρχη[29]. Oι σκέψεις του Elliot ήσαν σ’ αυτό το σημείο αποκαλυπτικές:
«Η εξασφαλισμένη επιρροή μας εξαιτίας του Αλφρέδου δεν σημαίνει πως θα πρέπει να καθυστερήσουμε στην ανεύρεση μονάρχη, δεδομένου του γεγονότος ότι οι Έλληνες επιθυμούν πλέον κάποιον που να έχει εξασφαλισμένη την υποστήριξη της Μ.Βρεταννίας»[30]. Παρά το γεγονός όμως πως οι Έλληνες είχαν ειδοποιηθεί πως η εκλογή του Αλφρέδου δεν ήταν δυνατό να γίνει αποδεκτή από την Αγγλία, την τελευταία στιγμή απετράπη αποστολή αντιπροσωπείας η οποία θα προσέφερε το στέμμα στον εκλεγέντα βασιλιά[31].
ΙV. Η ελληνική αντίδραση και οι λοιποί υποψήφιοι
Στις 22 Ιανουαρίου 1863 όμως η Εθνοσυνέλευση, παρακάμπτοντας τις επιταγές των Δυνάμεων προέβη σε μία πράξη «αντιστασιακού» χαρακτήρα[32]: Ανακήρυξε τον Αλφρέδο Συνταγματικό Βασιλιά των Ελλήνων[33], παρά το γεγονός ότι ο Τρικούπης είχε ήδη τηλεγραφήσει από τις 28/11 πως το το θέμα της υποψηφιότητος του Αλφρέδου έπρεπε να θεωρείται λήξαν [34]. Μαζί με το Μαυροκορδάτο μάλιστα κατηγόρησε ευθέως την Αγγλία πως: « …Είναι πλέον εκείνη που έχει την αποκλειστική ευθύνη για τον κίνδυνο εγκαθίδρυσης στην Ελλάδα δημοκρατικού πολιτεύματος, όπως επίσης και για την τυχόν «ανάφλεξη» στις τουρκικές επαρχίες»[35].
Η απόφαση όμως για τη μη αποδοχή του στέμματος από τον Αλφρέδο είχε ήδη ληφθεί και το ενδιαφέρον έπρεπε να στραφεί σε άλλους υποψήφιους. Έτσι, μετά τις αποτυχημένες βολιδοσκοπήσεις στον Πρίγκηπα Ερρίκο της Ολλανδίας, στον Πρίγκηπα Όσκαρ της Σουηδίας, στον Βασιλιά Φερδινάνδο της Πορτογαλίας, στον Πρίγκηπα Αλέξανδρο του Hesse–Darmstadt, οι Άγγλοι πρότειναν την άμεση εκλογή του Ερνέστου Β΄, Δούκα του Saxe–Coburg–Gotha, αδερφού του Πρίγκηπα Consort, ανηψιού του βασιλιά των Βέλγων, επιλογή όμως που τελικά δεν ευδοκίμησε.
Την ίδια τύχη είχαν και οι υποψηφιότητες του Πρίγκηπα William του Baden, του Πρίγκηπα Hohenzollern–Sigmaringen, του Μεγάλου Δούκα Κωνσταντίνου, του Δούκα του Aumâle, του Πρίγκηπα Νικολάου του Nassau, του Πρίγκηπα Carignan, του Πρίγκηπα Waldemar του Schleswig–Holstein–Augustenburg, του Πρίγκηπα Φρειδερίκου-Καρόλου της Πρωσσίας, του Υψηλάντη, του Δούκα του Brebaut, του Πρίγκηπα Φρειδερίκου του Holstein, του Μεγάλου Δούκα του Oldenburg και του Πρίγκηπα Αμεδαίου της Ιταλίας, του Gladstone, του λόρδου Stanley, του κυβερνήτη της Ν. Ζηλανδίας Sir George Grey, καθώς και του ανηψιού της βασίλισσας Βικτώριας πρίγκηπα Ερνέστου του Leiningen.
Είναι, λοιπόν, φανερό, πως η αναγόρευση της Μ.Βρετανίας σε ανάδοχο του ελληνικού στέμματος, δεν είχε περιορίσει μόνο τον κατάλογο των υποψηφίων για τον ελληνικό θρόνο με άμεση συνέπεια την παράταση της αβεβαιότητας, αλλά οι συνεχείς απορρίψεις κάποιων υποψηφιοτήτων από τους βρετανούς ή η μη αποδοχή κάποιων άλλων από τους εκάστοτε προταθέντες, είχαν άμεση επίπτωση και στην οικονομική κατάσταση της Ελλάδας, τη στιγμή μάλιστα που η τελευταία είχε περιοριστεί σε ρόλο θεατή των εξελίξεων
Ο Ηγεμονόπαις Αλφρέδος
|
230.016 |
|
| Ο Ηγεμονόπαις Λάυχτεμβεργ |
2.400 |
| Ορθόδοξός τις |
1.917 |
| Αλέξανδρος της Ρωσσίας |
1.841 |
| Νικόλαος της Ρωσσίας |
1.821 |
| Απλώς Βασιλεύς |
1.763 |
| Νικόλαος Βασιλεύς ορθόδοξος |
1.741 |
| Ζήτωσαν αι Τρεις Δυνάμεις |
482 |
| Κωνσταντίνος της Ρωσσίας |
478 |
| Πρίγκηψ Ναπολέων |
345 |
| Εκ της Αυτοκρατορικής Αυλής της Γαλλίας |
246 |
| Πρίγκηψ Ρώσσος |
14 |
| Δημοκρατία |
93 |
| Αμεδαίος της Ιταλίας[25] |
15 |
| Εκ της Αυτοκρατορικής Αυλής της Ρωσσίας |
9 |
| Ρωμανώφ |
8 |
| Κόμης Φλάνδρας |
7 |
| Γουλιέλμος Δανιμαρκίας |
6 |
| Υψηλάντης |
6 |
| Γαριβάλδης |
3 |
| Ωμάλ[26] |
3 |
| Μέγας Ναπολέων |
2 |
| Πρίγκηψ Σουηδίας |
2 |
| Πρίγκηψ Ζοαμβίλ |
1 |
| Βασιλεύς Εϋνάρδος[27] |
1 |
| Μακ-Μαών[28] |
1 |
| Όθων |
1 |
Είναι χαρακτηριστικό πως ενώ οι ψηφοφόροι είχαν κληθεί να αναγράψουν στο ψηφοδέλτιο το όνομα του υποψηφίου της προτίμησής τους, σε αρκετές περιπτώσεις εξέφρασαν δια της ψήφου των την ιδεολογική (απλώς βασιλεύς, δημοκρατία), την πολιτική (Ζήτωσαν αι Τρεις Δυνάμεις, εκ της Αυτοκρατορικής Αυλής της Γαλλίας, Πρίγκηψ Ρώσσος, εκ της Αυτοκρατορικής Αυλής της Ρωσσίας) και τη θρησκευτική («ορθόδοξός τις») τους προτίμηση δίνοντας με τον τρόπο αυτό προτεραιότητα στο χαρακτήρα της ψήφου τους παρά στο ουσιαστικό της περιεχόμενο.
Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος βέβαια δεν ερχόταν σε αντίθεση με το αγγλικό «σχέδιο». Κάθε άλλο. Κατέστησε πλέον στα μάτια της Γαλλίας και της Ρωσίας, προφανή την βούληση του Ελληνικού λαού για την επιλογή της Αγγλίας ως «αναδόχου» στο θέμα της αναζήτησης του νέου μονάρχη[29]. Oι σκέψεις του Elliot ήσαν σ’ αυτό το σημείο αποκαλυπτικο
Ο Ηγεμονόπαις Αλφρέδος
|
230.016 |
|
| Ο Ηγεμονόπαις Λάυχτεμβεργ |
2.400 |
| Ορθόδοξός τις |
1.917 |
| Αλέξανδρος της Ρωσσίας |
1.841 |
| Νικόλαος της Ρωσσίας |
1.821 |
| Απλώς Βασιλεύς |
1.763 |
| Νικόλαος Βασιλεύς ορθόδοξος |
1.741 |
| Ζήτωσαν αι Τρεις Δυνάμεις |
482 |
| Κωνσταντίνος της Ρωσσίας |
478 |
| Πρίγκηψ Ναπολέων |
345 |
| Εκ της Αυτοκρατορικής Αυλής της Γαλλίας |
246 |
| Πρίγκηψ Ρώσσος |
14 |
| Δημοκρατία |
93 |
| Αμεδαίος της Ιταλίας[25] |
15 |
| Εκ της Αυτοκρατορικής Αυλής της Ρωσσίας |
9 |
| Ρωμανώφ |
8 |
| Κόμης Φλάνδρας |
7 |
| Γουλιέλμος Δανιμαρκίας |
6 |
| Υψηλάντης |
6 |
| Γαριβάλδης |
3 |
| Ωμάλ[26] |
3 |
| Μέγας Ναπολέων |
2 |
| Πρίγκηψ Σουηδίας |
2 |
| Πρίγκηψ Ζοαμβίλ |
1 |
| Βασιλεύς Εϋνάρδος[27] |
1 |
| Μακ-Μαών[28] |
1 |
| Όθων |
1 |
Είναι χαρακτηριστικό πως ενώ οι ψηφοφόροι είχαν κληθεί να αναγράψουν στο ψηφοδέλτιο το όνομα του υποψηφίου της προτίμησής τους, σε αρκετές περιπτώσεις εξέφρασαν δια της ψήφου των την ιδεολογική (απλώς βασιλεύς, δημοκρατία), την πολιτική (Ζήτωσαν αι Τρεις Δυνάμεις, εκ της Αυτοκρατορικής Αυλής της Γαλλίας, Πρίγκηψ Ρώσσος, εκ της Αυτοκρατορικής Αυλής της Ρωσσίας) και τη θρησκευτική («ορθόδοξός τις») τους προτίμηση δίνοντας με τον τρόπο αυτό προτεραιότητα στο χαρακτήρα της ψήφου τους παρά στο ουσιαστικό της περιεχόμενο.
Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος βέβαια δεν ερχόταν σε αντίθεση με το αγγλικό «σχέδιο». Κάθε άλλο. Κατέστησε πλέον στα μάτια της Γαλλίας και της Ρωσίας, προφανή την βούληση του Ελληνικού λαού για την επιλογή της Αγγλίας ως «αναδόχου» στο θέμα της αναζήτησης του νέου μονάρχη[29].
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου