Ο ρόλος της διατροφής στην πρόληψη της οστεοπόρωσης

του Κωνσταντίνου Σαρόπουλου

Δ/ντή Η΄ Ορθοπαιδικής Κλινικής και Υπεύθυνου Κέντρου Οστεοπόρωσης Ερρίκος Ντυνάν Hospital Center

  Η οστεοπόρωση είναι μια συστηματική σκελετική διαταραχή που μειώνει την οστική αντοχή προκαλώντας κατάγματα ευθραυστότητας.

Η καλύτερη αντιμετώπισή της είναι η έγκαιρη ανίχνευσή της, δηλαδή πριν αυτή προκαλέσει κατάγματα. Η διάγνωση γίνεται με τη φυσική εξέταση, το ιστορικό και τις εργαστηριακές εξετάσεις και κυρίως την οστική πυκνομετρία, χρήσιμη στη διάγνωση και την παρακολούθηση της θεραπείας.

Τα τελευταία χρόνια έχει δοθεί μεγάλη δημοσιότητα στον ρόλο της διατροφής και της γυμναστικής. Πράγματι, η επαρκής πρόληψη ασβεστίου με την κατανάλωση γαλακτοκομικών, η αποφυγή καπνίσματος, αλκοόλ και αναψυκτικών τύπου κόλα, η σωματική άσκηση και η διατήρηση φυσιολογικών επιπέδων βιταμίνης D, συνήθως αρκούν ως πρόληψη κατά τη νεαρή και μέση ηλικία. Μετά την εμμηνόπαυση και στην τρίτη ηλικία, όμως, τα μέτρα αυτά, αν και απαραίτητα, συνήθως δεν επαρκούν για να εμποδίσουν την οστική απώλεια και μπορεί να απαιτείται φαρμακευτική αγωγή, γι’ αυτό πρέπει ο έλεγχος της οστεοπόρωσης να εντάσσεται στο ετήσιο check up, ιδίως σε άτομα υψηλού κινδύνου.

Στη χώρα μας έχουμε μια μεγάλη παρακαταθήκη, την μεσογειακή δίαιτα, η οποία συνδέεται με την ευζωΐα, τη μακροζωΐα και την ευεξία. Eν τούτοις, δεν υπάρχουν τεκμηριωμένα επιστημονικά δεδομένα για τη συμβολή της στη σύνθεση του σώματος, ιδίως στους ηλικιωμένους που η σαρκοπενία είναι ένας ανεξάρτητος παράγοντας κινδύνου για κάταγμα ευθραυστότητας. Ωστόσο, ο συνδυασμός της με άλλες συνήθειες υγιεινού τρόπου ζωής μπορεί να είναι χρήσιμη στην πρόληψη της οστεοπόρωσης.

Η επαρκής πρόσληψη πρωτεϊνών επίσης είναι ουσιώδους σημασίας για τη διατήρηση της μυοσκελετικής λειτουργίας στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες και τους άνδρες άνω των 50 ετών (γαλακτοκομικά, ψάρι, κοτόπουλο, κρέας και ότι επιβάλλεται για τους χορτοφάγους).

Σημαντική είναι η υιοθέτηση ενός τρόπου ζωής που να εξασφαλίζει ικανή πρόσληψη ασβεστίου και βιταμίνης D. Εάν η δίαιτα δεν περιέχει αρκετό ασβέστιο, εάν λαμβάνονται πραζόλες (γαστροπροστασία) οι οποίες ελαττώνουν σημαντικά την απορρόφησή του, ή χορηγείται αντιοστεοπορωτική αγωγή, τότε απαιτούνται συμπληρώματα. Συνήθως λίγο κίτρινο τυρί, ένα γιαούρτι και ένα χάπι ασβεστίου αρκούν, ενώ με δύο μετρήσεις της βιταμίνης D το χρόνο (άνοιξη και φθινόπωρο) μπορεί κανείς να αξιολογήσει τις ανάγκες του οργανισμού. Τα συμπληρώματα βιταμίνης Κ, χαλκού, ψευδαργύρου, φωσφόρου, σιδήρου ή λιπαρών οξέων, αν και πολυδιαφημιζόμενα, συνήθως δεν χρειάζονται.

Ο καφές είναι ευεργετικός και φαίνεται να βοηθάει στην οστική υγεία, αλλά και στον σακχαρώδη διαβήτη, στις νόσους Parkinson και Alzheimer, στα καρδιαγγειακά νοσήματα και στον καρκίνο. Είναι προτιμότερος ο ελληνικός ή ο φίλτρου, αλλά πρέπει να αποφεύγεται η ημερήσια κατανάλωση πάνω από 4 κούπες, καθώς μπορεί να αυξάνει την αποβολή του ασβεστίου από τα ούρα και συνεπώς να συμβάλλει στην οστεοπόρωση.

Καλό είναι να μην καταναλώνονται πάνω από 2 μερίδες αλκοόλ την ημέρα (2 κουτάκια μπίρας ή 2 ποτήρια κρασί 150 ml ή 45 ml άλλων οινοπνευματωδών ποτών, όπως τσίπουρo, ούζο, ουίσκι κ.λπ.).

Όσο κανείς μεγαλώνει οφείλει να παραμένει δραστήριος και κυρίως να περπατάει αλλά και να ασκείται με προγράμματα βελτίωσης της κινητικότητας, της δύναμης και της ισορροπίας. Στα άτομα μάλιστα άνω των 75 ετών πρέπει να γίνεται αξιολόγηση του κινδύνου των πτώσεων και παρεμβάσεις για τη μείωσή τους.

Η οστεοπόρωση δεν είναι αναπόφευκτη συνέπεια της ηλικιακής ωρίμανσης. Αρκετοί άνθρωποι διατηρούν καλή οστική μάζα και δομική ακεραιότητα στα 80 και 90 έτη τους. Γι’ αυτό, οι μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες και οι άντρες άνω των 50 ετών με αυξημένη πιθανότητα οστεοπόρωσης πρέπει να ελέγχονται, καθώς σήμερα, υπάρχει δυνατότητα καθυστέρησης των συνεπειών της.