Συνέντευξη στη Δήμητρα Διδαγγέλου, Ψυχολόγο, MSc Ψυχολογία & Μ.Μ.Ε., Ειδίκευση στη Θεραπευτική Γραφή
«Η αρμονία μας δόθηκε από τις Μούσες ως σύμμαχος ενάντια στη δυσαρμονία της ψυχής που υπάρχει ως φυσική τάση εντός μας», διαβάζουμε στο βιβλίο «Η Μουσική ως Φάρμακο».
Πρόκειται για μια φράση του Πλάτωνα στον Τίμαιο που συμπυκνώνει σε μεγάλο βαθμό την ουσία της μουσικοθεραπείας, η οποία ήταν γνωστή ήδη από την αρχαιότητα. Πολλούς αιώνες μετά, οι επιστήμονες τεκμηρίωσαν τις εφαρμογές της μουσικής στην ιατρική και τα σημαντικότερα αποτελέσματα των αναλύσεών τους παρουσιάζονται στο πολύ ενδιαφέρον βιβλίο του διακεκριμένου Καρδιολόγου, Αναπληρωτή Διευθυντή στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο και Συνθέτη, Θανάση Δρίτσα.Η πρόσφατη επανέκδοση του βιβλίου από τις εκδόσεις Παπαζήση έγινε η αφορμή για μια συνέντευξη με το συγγραφέα, με τις πολλαπλές ιδιότητές του να έχουν αφήσει ανοιχτό ένα ευρύ πεδίο για ερωτήσεις γύρω από τη μουσικοθεραπεία, την υπαρξιακή διάσταση της μουσικής, τη σύνδεση νου -σώματος, το σύστημα της υγείας στην Ελλάδα.
Μιλήστε μας για το βιβλίο σας «Η Μουσική ως Φάρμακο» και τι ήταν αυτό που σας κινητοποίησε να το γράψετε. Τι θα θέλατε να έχει αποκομίσει ο αναγνώστης κλείνοντάς το;
Το βιβλίο αντιπροσωπεύει τα περίπου 25 χρόνια προσωπικής μου εργασίας πάνω στο αντικείμενο αυτό. Στόχος του βιβλίου είναι πρώτον η ενημέρωση του γενικού κοινού στο αντικείμενο, έτσι ώστε να αντιληφθεί και να κατανοήσει ότι υπάρχει σήμερα αξιόπιστη επιστημονική τεκμηρίωση όσον αφορά τις κλινικές εφαρμογές της μουσικοθεραπείας στην ιατρική. Δεύτερον επειδή είναι κυρίως ένα επιστημονικό βιβλίο με πλήρη τεκμηρίωση και αναφορές απευθύνεται σε ειδικούς οι οποίοι ασχολούνται με την μουσική θεραπεία σε διάφορες ειδικότητες της ιατρικής, περιέχει τα πλέον πρόσφατα δεδομένα των μεγάλων κλινικών μελετών και συστηματικών αναλύσεων. Επιθυμώ ο αναγνώστης, κλείνοντας το βιβλίο (που απαιτεί μελέτη και όχι απλή ανάγνωση), να έχει αντιληφθεί την ιστορική διεργασία και πως από μύθους και δοξασίες του αρχαίου κόσμου για την θεραπευτική δύναμη της μουσικής φτάσαμε στην σύγχρονη επιστημονική τεκμηρίωση μέσα και από τα ευρήματα της γνωστικής νευροεπιστήμης.
Τι σας έκανε να εστιάσετε περισσότερο στη μουσική σε σχέση με τις υπόλοιπες τέχνες;
Το ότι είμαι βέβαια και ο ίδιος μουσικός και συνθέτης μουσικής και είχα αρχικά (βιωματικά) διαπιστώσει τις ευεργετικές επιδράσεις της μουσικής στην ίδια μου τη ζωή. Η μουσική υπήρξε για εμένα παυσίλυπο, παυσίπονο και αντίδοτο στην ασθένεια και την φθορά με την οποία έρχομαι αντιμέτωπος καθημερινά στα πλαίσια της άσκησης μιας μάχιμης ιατρικής ειδικότητας όπως είναι η καρδιολογία. Αποφάσισα πριν από πολλά χρόνια να ψάξω τους βιολογικούς μηχανισμούς που σχετίζονται με την θεραπευτική ιδιότητα της μουσικής, είχα μια ανεξήγητα μεγάλη περιέργεια και εσωτερική παρακίνηση πάνω σε αυτό το ζήτημα.
Οι θεραπευτικές επιδράσεις της μουσικής ήταν γνωστές ήδη από την αρχαιότητα, με τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη να κάνουν πολύ συγκεκριμένες αναφορές. Στη σύγχρονη εποχή πιστεύετε ότι η μουσική σε θεραπευτικό επίπεδο έχει την αναγνώριση που της αξίζει; Υπάρχει διαφορά στο πώς αντιμετωπίζεται στην Ελλάδα σε σχέση με το εξωτερικό;
Η μουσικοθεραπεία ως συμπλήρωμα της κλινικής ιατρικής έχει εμφανιστεί στις ΗΠΑ-συστηματικά- ήδη από τη δεκαετία του 50 όταν σχηματίστηκε ο πλέον αξιόπιστος παγκόσμια επιστημονικός σύνδεσμος που είναι το AMTA (American Music Therapy Association), σήμερα έχουμε στα χέρια μας μεγάλες κλινικές μελέτες που αποδεικνύουν τα ωφέλη της μουσικοθεραπείας σε πολλές ειδικότητες της ιατρικής. Παράλληλα η ανάπτυξη των απεικονιστικών τεχνικών μελέτης του εγκεφάλου (βλ. PET scan και fMRI) βοήθησαν να καταλάβουμε πως αντιλαμβανόμαστε την μουσική και ποιο είναι το βιοχημικό υπόστρωμα της παραγωγής του μουσικού συναισθήματος. Στην Ελλάδα υπάρχουν εκπαιδευμένοι μουσικοθεραπευτές (οι περισσότεροι εκπαιδεύτηκαν στις ΗΠΑ ή την Ευρώπη) αλλά θεσμικά και ακαδημαικά το αντικείμενο αναπτύσσεται δειλά και πενιχρά. Ούτως ή άλλως επί της ουσίας το ελληνικό κράτος δεν έχει αναβαθμιστεί σε ένα σύγχρονο ευρωπαικό κράτος σε πολλούς τομείς, το κράτος θλιβερά παραμένει ακόμη σε μια τουρκο-βαλκάνια αντίληψη. Και βέβαια σε αυτή την αντίληψη θεωρώ ότι είναι εγκλωβισμένη και η πλειοψηφία των πολιτών. Ισως αυτό να αλλάξει με τις καινούργιες γενιές, θα απαιτηθούν ίσως δύο γενιές για να γίνει αυτό.
Από τη μία είναι το άκουσμα της μουσικής και από την άλλη η δημιουργία. Είναι διαφορετική η επίδρασή της στον ακροατή και διαφορετική στο δημιουργό;
Σαφώς η επίδραση της μουσικής είναι διαφορετική σε ακροατή και δημιουργό, άλλωστε ο δημιουργός όταν δημιουργεί έχει υπόψιν του τον ακροατή. Στον δημιουργό είναι περισσότερο ωφέλιμη η ίδια η δημιουργική διαδικασία. Και στην μουσικοθεραπεία έχουμε αφενός τη μορφή παθητικής ακρόασης μιας προεπιλεγμένης μουσικής αφετέρου τη βιωματική θεραπεία όπου η μουσική γίνεται το μέσο προκειμένου να αναδυθεί η δημιουργική σχέση θεραπευτή-θεραπευόμενου. Στη βιωματική θεραπεία η μουσική γεννιέται συχνά ως αποτέλεσμα αυτοσχεδιασμού και η δημιουργική διαδικασία κατευθύνεται από έναν εκπαιδευμένο θεραπευτή-ειδικό.
Τις ασθένειες τις δημιουργεί το σώμα ή ο νους;
Δεν θα πρέπει να διακρίνονται αυτά τα δύο, θεωρούνται ως συγκοινωνούντα δοχεία άλλωστε για έναν θεραπευτή. Επίσης όλες οι θεραπείες μέσω τέχνης κατατάσσονται στις θεραπείες Νους-Σώμα (mind-body interventions). Και ο όρος ψυχοσωματικές παθήσεις είναι εντελώς λάθος και υποδεικνύει ακριβώς την αγωνία που έχουμε προκειμένου να ταξινομήσουμε αντικειμενικά κάποια νοσογόνο μεταβολή. Δεν υπάρχει ασθένεια που να αφορά το σώμα και να μην έχει αντίκτυπο στον ψυχισμό και αντίστροφα. Ισως η ταχέως αποκτούμενη γνώση στον τομέα της γνωστικής νευροεπιστήμης κάποια στιγμή να αποδείξει μελλοντικά ότι Νους και Σώμα είναι ακριβώς το ίδιο και δεν πρέπει να διακρίνονται.
Ως καρδιολόγος έρχεστε καθημερινά σ’ επαφή με τον ανθρώπινο πόνο και το δίπολο της ζωής και του θανάτου. Η μουσική έχει υπαρξιακή διάσταση;
Η μουσική σε σχέση με τις άλλες τέχνες είναι κάτι το άυλο, πνευματικό και αφηρημένο και όπως έχει καταθέσει και ο Στραβίνσκυ στο βιβλίο του «Μουσική Ποιητική» μας συνδέει με το ουράνιο, το μεταφυσικό κομμάτι μας, θα λέγαμε ότι παραπέμπει με κάποια θεολογική έννοια στον προ-πτωτικό άνθρωπο του παραδείσου. Η μουσικά πάει κόντρα στη βαρύτητα που έχει την τάση να μας προσγειώσει πάνω στο υλικό μας κομμάτι. Αυτή η πνευματική διάσταση της μουσικής συνδέεται με το υπαρξιακό ζήτημα και έχει τη δυνατότητα να προσφέρει πνευματική εμπειρία ως «παραμυθία» και να προσδώσει έτσι νόημα στη ζωή. Βλέπουμε για παράδειγμα πόσο σημαντική είναι η μουσικοθεραπεία προκειμένου να προσφέρει νόημα σε ασθενείς τελικού σταδίου που αντιμετωπίζουν κατάματα τον θάνατο ως μόνη προοπτική.
Έχετε γράψει πολλά άλλα βιβλία, ανάμεσα στα οποία το «Η ασθένεια της Υγείας», στο οποίο θίγετε πολύ σημαντικά θέματα στο χώρο της υγείας. Ποια πιστεύετε ότι είναι τα βασικότερα σήμερα;
Πιστεύω ότι η υγεία έχει οδηγηθεί σε μια μηχανιστική και καταναλωτική αντίληψη και η παροχή υπηρεσιών υγείας γίνεται όλο και λιγότερο ανθρωποκεντρική. Επίσης οι περισσότεροι γιατροί σήμερα επικοινωνούν πολύ λιγότερο με τον πάσχοντα, συνομιλούν ελάχιστα, εξετάζουν λιγότερο τους ασθενείς τους ενώ συνταγογραφούν πολύ περισσότερα φάρμακα και άχρηστες διαγνωστικές εξετάσεις. Ο πάσχων αντιμετωπίζεται ως κωδικός ασθένειας, ως ΑΜΚΑ και όχι ως πρόσωπο που υποφέρει και ανησυχεί. Ιδιαίτερα στη χώρα μας η δυσβάσταχτη φορολογία δεν επιστρέφει καθόλου στον πολίτη ως πραγματική υπηρεσία και έτσι ο πολίτης αναγκάζεται να βάζει μια επιπλέον (σημαντική) δαπάνη από την τσέπη του για την φροντίδα της υγείας του.
Μπορείτε να μας δώσετε κάποιες πρακτικές πληροφορίες για όποιον επιθυμεί να συμμετάσχει σε κάποιο πρόγραμμά σας ή να παρακολουθεί τις δραστηριότητές σας;
Όποιος ενδιαφέρεται μπορεί να με συναντήσει ή να επικοινωνήσει μαζί μου στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο όπου εργάζομαι καθημερινά. Οι δραστηριότητες μου σε εκπαιδευτικό επίπεδο (βλ. διαλέξεις, σεμινάρια, παρουσιάσεις) συνήθως αναρτώνται στο διαδίκτυο και στη σελίδα μου στα social media όπως όλες και οι καλλιτεχνικές μου δραστηριότητες.
.psychografimata.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου