Ανταλλάγματα… Μέρος Β

Δρ. Στέφανος Αβακιάν

Η προσαρμογή των πολιτών δια του συσχετισμού σε εκείνους τους κανόνες που εκδηλώνουν
συμμόρφωση σε κοινωνικές απαιτήσεις για τον Μποντριγιάρντ γίνεται ο βασικός άξονας από τον
οποίον και άλλοι παρόμοιοι συσχετισμοί ξεπηδούν.Επομένως, η αναγκαιότητα των πολιτών να προσαρμοστούν σε πολιτικές διατάξεις είναι μία
διαδικασία που βρίσκεται στα σπλάχνα της κοινωνίας. Δημιουργεί το βασικό πλαίσιο αποδοχής στο
οποίο χτίζονται άλλες παρόμοιες συμπεριφορές.
Το πραγματικό απαύγασμα από αυτή την διαδικασία είναι η διεύρυνση των συσχετισμών
ανταλλαγής. Δηλαδή, πως ο πολίτης ικανοποιείται με το αγαθό της προσωπικής ασφάλειας σε
ανταπόδοση των περιορισμών της ελευθερίας του.
Με αυτόν τον τρόπο οι συσχετισμοί ‘συναλλαγής’ και ‘ανταλλαγής’ λειτουργούν ως ατσάλινοι
αόρατοι μοχλοί.
 Δεν επηρεάζουν μόνο την ανθρώπινη συμπεριφορά αλλά καθορίζουν και τον συλλογικό
ψυχισμό του ανθρώπου.
 Στην ουσία λειτουργούν ως το μαλακό υπογάστριο επάνω στο οποίο χτίζονται μετέπειτα
επιλογές για το τι είναι σωστό ή όχι.
 Έτσι, στην καθημερινότητα το εκτελεστικά όργανο (Αστυνομία) λειτουργεί με ιδιαίτερη
οξύτητα γιατί υπάρχει μία καταλυτική εφαρμογή των αποφάσεων που προέρχονται και από
τα δικά της ανώτερα διαχειριστικά στρώματα.
Οι διφορούμενες απαντήσεις που δίνονται στα καθημερινά ερωτήματα που αφορούν:

«ποια απόσταση μπορεί να διανύσει κανείς»

«αν θα πρέπει να ρωτήσει την αστυνομική διεύθυνση για την ώρα που θα πρέπει να περπατήσει»
«για τους χώρους στους οποίους μπορεί να παρευρεθεί μία παρέα τριών ατόμων ‘με’ ή ‘χωρίς’

μάσκα»

βασίζονται ακριβώς επάνω σε αυτούς τους συσχετισμούς ανταλλαγής!
Επομένως, υπάρχει η δυνατότητα να βρίσκεται κάποιος σε δημόσιο χώρο μόνο όταν
προσαρμόζεται με τις απαιτήσεις για την «προστασία» του.
Με αυτή την έννοια η αστυνομική υπηρεσία δεν θεωρεί πως το καθήκον της είναι να προστατεύει
αλλά και να επιβάλει στους άλλους τι θα πρέπει να γίνει. Μπορεί να αποφασίζει για το τι είναι
«επιτρεπτό» ή όχι, γιατί, και αυτή η ίδια περιέχεται σε ένα πλαίσιο εξουσιών που αφορούν και την
δική της χειραγώγηση.
Ο συσχετισμός που παρουσιάζεται μεταξύ της προσαρμογής του πολίτη σε κανόνες με αντάλλαγμα
την δήθεν προστασία, παραχωρώντας την συγκατάθεση του, γίνεται ο ακρογωνιαίος λίθος που
τελικά συντηρεί αυτή την κατάσταση.

Η ανταλλαγή που λαμβάνει χώρα οδηγεί στο αποτέλεσμα μιας αρεστής συμπεριφοράς από την
οποία, όμως, παρόμοιες συμπεριφορές εκδηλώνονται.
Αυτές οι συμπεριφορές στηρίζονται σε συσχετισμούς ανταλλαγής μεταξύ της «προστασίας» και της
«προσωπικής ελευθερίας». Για παράδειγμα, η είσοδος σε ένα κατάστημα επιτρέπεται μόνο για
εμβολιασμένους.

Το Φανταστικό
Η κατανόηση της δύναμης του συμβολισμού αλλά και της ‘ανταλλαγής’ παραμένουν αξιέπαινες
πτυχές στο έργου του Μποντριγιάρντ.
Ιδιαίτερα όταν καταλήγει στο συμπέρασμα πως η άσκηση ισχύος μεταξύ της πολιτείας και των
πολιτών, φτάνει σε ένα σημείο ώστε δεν μπορεί άλλο να βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα ή
αντικειμενικές πληροφορίες.
Αυτός είναι ο πραγματικός λόγος όταν, αρχικά, μια παράλογη συμπεριφορά εμφανίζεται ως
‘παράλογη’ αλλά τελικά γίνεται αποδεκτή ως ‘λογική’ και ‘αρεστή’!
Ο Μποτριγιάρντ αναφέρει ό,τι μετά από ένα χρονικό διάστημα η άσκηση της πολιτικής ισχύς
μπορεί να υφίσταται μόνο όταν ξεπερνάει την παλαίστρα για τα αγαθά που κάποτε αντιστοιχούσαν
σε αντικειμενική νομισματική αξία.
Ως αποτέλεσμα, η δυνατότητα της συντήρησης μιας παράλογης κυβερνητικής ισχύς δεν μπορεί να
υφίσταται στο πέρασμα του χρόνου αλλά μόνο όταν ευρύτεροι συσχετισμοί όπως η ‘ζωή’ ο
‘θάνατος’ γίνονται αποδεκτοί ως προς την καταλυτικότατα των συνεπειών τους.
Για παράδειγμα, αν ο κάποιος διατρέχει άμεσα τον κίνδυνο να χάσει τη ζωή του και παράλληλα έχει
ευθύνη για την απώλεια της ζωής των συνανθρώπων του…τότε ο φόβος για τις συνέπειες
δημιουργούν μία τρομακτική σχέση.
Επομένως, δημιουργείται μία ξεκάθαρη σχέση εξάρτησης και εμπιστοσύνης ως προς εκείνα τα
συστήματα κοινωνικής προστασίας τα οποία γίνεται αποδεκτά στον βωμό της άμεσης
επικινδυνότητας.
Αυτό σημαίνει πως η ‘ζωή’ ή ο ‘θάνατος’ θεωρείται μία συνεχή περιπετειώδης κατάσταση με
καταιγιστικές συνέπειες για όλους. Η εξέλιξη της κατάστασης καθορίζεται από την
προσαρμοστικότητα των πολιτών σε νομοθετικές διατάξεις.
Η πιθανότητα των πολιτών να έρθουν σε άμεση ρήξη με τις εκάστοτε πολιτικές «τοποθετήσεις»
αποβαίνει τις περισσότερες φορές, άνευ αποτελέσματος.
Το τραγικό στην όλη υπόθεση είναι πως η παρακμή της κοινωνίας πηγάζει από το ίδιο στοιχείο που
θέλει να προστατεύσει. Δηλαδή, το ίδιο το σύστημα οδηγεί προς την παρακμή μέσα από την
εκμετάλλευση του φόβου ώστε μέσα τον φόβο να δημιουργήσει ένα ελπιδοφόρο μήνυμα για
ευημερία.
Όταν οι πολίτες μιας χώρας δεν αναπτύξουν το εντός τους – πνεύμα τους, τότε αδυνατούν
πραγματικά να αντιληφθούν το παράδοξο αυτής της κατάστασης. Επομένως, συνειδητά ή
ασυνείδητα αποφασίζουν να προσαρμόζονται σε μία αυθαίρετη σχέση συσχετισμών ανταλλαγής.

Συγκεκριμένες αξίες μπορεί να είναι πραγματικά παράλογες, όμως, στο πέρασμα του χρόνου
μετασχηματίζονται….φτάνουν στο βαθμό να θεωρούνται ‘λογικές’ σε σημείο που αισθανόμαστε να
παίζουν ‘καταλυτικό’ ρόλο για την κοινωνική μας ευημερία!