Προβλήματα και Καταστάσεις

Του Δρ. Στέφανου Δ. Αβακιάν
Η αντίληψη μιας κατάστασης δεν είναι στιγμιαία διαδικασία αλλά μακρόπνοη. Απαιτεί πολλές
σκέψεις και αρκετό χρόνο να ζυμωθεί και να ωριμάσει. Στην αρχή εμφανίζεται νοερά και φευγαλέα
αλλά στην πορεία τουβλάκι-τουβλάκι στερεώνεται και εμπεδώνεται στην ανθρώπινη συμπεριφορά.
Το πως δημιουργείται μία αντίληψη είναι σημαντική ως διαδικασία γιατί αφορά και την
δυνατότητα αξιολόγησης μιας κατάστασης. Περισσότερο ακόμα, αφορά την πεμπτουσία της
ανθρώπινης κρίσης γενικότερα.
Όταν διάφορες συμπεριφορές εντάσσονται στην κοινωνία και στις δομές της, τότε βαθμιαία
εδραιώνονται. Βγάζουν ρίζες, και αρχίζουν να αποκτούν ισχύ ως προς το ‘τι’ ο άνθρωπος
αντιλαμβάνεται ό,τι είναι το ‘σωστό’ και το ‘λάθος’.
Όταν μία σειρά αντιλήψεων παγιώνεται με την πάροδο τού χρόνου και σε τέτοιο βαθμό που
γίνονται ρουτίνα, τότε, αρχίζουν να έχουν καταλυτική σημασία για το άτομο και την κοινωνία.
Η αντιμετώπιση ζωτικών προβλημάτων περιλαμβάνεται σε ένα ‘πλαίσιο’ αντίληψης είτε το θέλουμε
είτε όχι.
Αυτό το πλαίσιο επηρεάζεται από εξωτερικούς και ενδογενείς παράγοντες. Εξωτερικοί παράγοντες
περιέχουν την νομοθέτηση κανόνων για το τι είναι επιτρεπτό η όχι, συνθήκες παραβίασης και την
επιβολή κυρώσεων κλπ.
Ενδογενείς παράγοντες υφίστανται στα άτομα που απαρτίζουν την οικογένεια και με την αντίληψη
τους επηρεάζουν άλλα άτομα μέσα στην οικογένεια.
Η επιβολή μοντέλου συμπεριφοράς των γονέων προς τα παιδιά περιέχουν το δεύτερο σημαντικό
σκέλος για το πως η οικογένεια διαμορφώνει δικές της ενδόμυχες λειτουργίες κανόνων
συμπεριφοράς.

Οι Υγειονομικοί
Η περίπτωση των υγειονομικών υπαλλήλων που παραμένουν απλήρωτοι για τόσο μεγάλο χρονικό
διάστημα, και ο τρόπος διαχείρισης του φαινομένου της πανδημίας έχουν σημαντικές πρακτικές
προεκτάσεις για να καταλάβουμε πως παγιώνονται οι αντιλήψεις μέσα στην κοινωνία.
Συγκεκριμένα, η απροθυμία της κυβέρνησης να μην πληρώσει τους υπαλλήλους επειδή δεν έχουν
εμβολιαστεί έχει στόχο να γίνει παράδειγμα και για άλλες κοινωνικές ομάδες. Όμως η περίπτωση
των υπαλλήλων αντιμετωπίζεται μόνο σαν «πρόβλημα» για το οποίο πρέπει να βρεθεί λύση. Όχι ως
μία «κατάσταση» που απαιτεί βαθύτερη κατανόηση για τις αιτίες που την έχουν οδηγήσει μέχρι
εδώ.
Η εστίαση του προβλήματος της άρνησης των υγειονομικών φαίνεται να γίνεται πιο διαχειριστική
όταν ο εμβολιασμός θεωρείται η μόνη «λύση». Όμως, όταν ένα «πρόβλημα» παρουσιάζεται έτσι
ώστε οι αρμόδιοι να αναζητούν μονομερώς την αντιμετώπιση του, τότε αυτή η διαδικασία υστερεί
τον άνθρωπο από το αυθεντικό πλαίσιο στο οποίο υφίσταται.
Η διαχείριση της πρόσφατης πανδημίας Covid19 ως προς τα μέτρα προστασίας έχει γίνει με τέτοιο
τρόπο ώστε να διχοτομήσει τις αντιλήψεις ως προς το ‘σωστό’ και τι ‘λάθος’.

Το αποτέλεσμα των κοινωνικών διαχωρισμών με βάση επιπολαίων απαιτήσεων οδηγούν με την
σειρά τους σε βεβιασμένες επιλογές. Αυτές παρατηρούνται λόγω ελλιπής ενημέρωσης για τις
μακροχρόνιες επιπτώσεις στην υγεία.
Η αντιμετώπιση της πανδημίας ως ένα ‘πρόβλημα’ που αναζητά λύση δημιουργεί μία διπολική
κατάσταση που είναι δηλητηριώδης.

Αβραάμ Χέσελ
Ο οξυδερκής συγγραφέας Αβραάμ Χέσελ (Abraham Heschel) περιγράφει με συνταρακτικό
ενδιαφέρον την ανάγκης διαφοροποίησης τού «προβλήματος» και τής «κατάστασης» για να
μπορέσουμε να εκτιμήσουμε την πραγματική φύση του ανθρώπου.
Στο εξαιρετικό του έργο «Ποιος Είναι ο Άνθρωπος» ο συγγραφέας αναφέρει με γλαφυρό τρόπο πως
η αντιμετώπιση ενός «προβλήματος» έχει τέτοια φύση που απαιτεί μία άμεση «λύση». Όμως η
αντιμετώπιση μίας «κατάστασης» απαιτεί μια συγκεκριμένη «προσέγγιση».
Το «πως» αντιμετωπίζουμε μία κατάσταση ως άνθρωποι περιέχεται στην πραγματική φύση της
ανθρώπινης μας διάστασης που προβληματίζεται, υποφέρει, και θέλει να ανακαλύψει το γιατί! Ο
άνθρωπος έχει τέτοιο ποιόν που δεν μπορεί να συμβιβαστεί μόνο με την περιορισμένη κάλυψη
φυσικών αναγκών που απλά μπορεί να δώσουν λύση σε ένα παροδικό πρόβλημα.
Ο άνθρωπος είναι πεπερασμένο «ον». Μπορεί να βρει νόημα μόνο όταν συσχετίζεται με ένα
πλαίσιο σκέψης που είναι επίσης πεπερασμένο και δίνει νόημα στην αξία της ζωής. Περιέχει την
αμφιβολία αλλά και την σιγουριά. Περιέχει την αναζήτηση της σιγουριάς αλλά και την έμφυτη
αναζήτηση για το τι υπάρχει παραπέρα.
Δεν υπάρχει περίπτωση να φυτρώσει σπόρος ευημερίας στον τόπο μας όταν η ανθρώπινη
συμπεριφορά συρρικνώνεται σε ένα στενό πλαίσιο συμπεριφορών που διχοτομείται. Δηλαδή που
συμπεριφορές απλά παρουσιάζονται ως ‘σωστές’ ή ‘λανθασμένες’.
Αν ο άνθρωπος ως «ον» αντιμετωπιστεί μόνο στο πλαίσιο πρακτικών προβλημάτων που έχει τότε
μία τέτοια προσέγγιση καταστρέφει κάθε ανώτερη ποιότητα που αποτελεί μέρος του.
Πρακτικά, αυτό σημαίνει πως ο άνθρωπος παραιτείται της επιδίωξη του να καταλάβει το ευρύτερο
πλαίσιο στο οποίο είναι ενταγμένος. Σταματά να προσπαθεί να συνθέσει αντίξοες επιρροές.
Σταματά να προσπαθεί να καταλάβει το μεγαλύτερο αφήγημα της ζωής του.
Με γλαφυρό τρόπο ο Αβραάμ Χέσελ αναφέρει πως κάθε προσπάθεια περιορισμού της έμφυτης
ανάγκης για προβληματισμό, σιγά ή γρήγορα, δηλητηριάζει ανθρώπινες αξίες που συντάσσουν
αυτό που κάνει την ανθρώπινη εμπειρία πραγματική.
Όταν ο άνθρωπος επηρεάζεται στην κοινωνία από όλες εκείνες τις πληροφορίες που στόχο έχουν
να δημιουργήσουν μόνο τον διπολισμό και θεωρεί τον εαυτό του μέρος ενός προβλήματος για το
οποίο πρέπει να βρεθεί ‘λύση’, τότε χάνει την πραγματική αξία γι’ αυτό που είναι. Χάνει την ουσία
της εσωτερικής ανθρώπινης διάστασης.
Η δηλητηριώδης σύσταση υφίσταται όταν η ανθρώπινη κατάσταση/εμπειρία αντιμετωπίζεται μόνο
σαν «πρόβλημα» που απαιτεί μία «λύση» και όχι ως μία «κατάσταση» που απαιτεί μία ευρύτερη
προσέγγιση όπου η συμμετοχή γίνεται εθελούσια διαδικασία και όχι υποχρεωτική.

Ο άνθρωπος δεν μπορεί να ευδοκιμήσει όταν φοβάται να πετύχει αυτό που χρειάζεται να κάνει.
Μάλλον, μπορεί να ευδοκιμήσει μόνο όταν καλλιεργεί την βαθιά εσωτερική σχέση αναζήτησης για
αυτό που ξεπερνά και δίνει νόημα στην παροδικότητα της ζωής. Αυτή είναι η πραγματική
ανθρώπινη διάσταση. Δηλαδή, η αίσθηση σύμπνοιας για την ζωή και το θάνατο που κανένα άλλο
ον στον κόσμος μας δεν μπορεί να αντιληφθεί με την ίδια συνείδηση και πάθος.