O Ζαβέλ είναι εδώ!

Δρ. Στέφανος Δ. Αβακιάν

Δεν έχουν περάσει ούτε τέσσερα χρόνια από τότε που η αναφορά μου στον αγαπημένο θείο μας Ζαβέλ έρχονταν να περιγράψει την δύσκολη πορεία της οικογένεια μου να ξεκουραστεί από την αγωνία του διωγμού.

Αν και στο βιβλίο μου «Δανιήλ Αβακιάν. Εγώ και τα παιδιά που μου έδωσες» περιγράφω αναλυτικά το μέγεθος και τη φύση των κακουχιών οι αγαπημένοι μας πέρασαν,  οι πρόσφατες εντάσεις στην Αρμενία με το Αζερμπαϊτζάν έρχονται σαν εφιάλτης στη σκέψη μου να ξυπνήσουν και πάλι τη σκοτεινή εμπειρία εκείνων που μπόρεσαν να μείνουν όρθιοι. Να μείνουν όρθιοι όταν είχαν χάσει τα πάντα που τους παρείχαν ασφάλεια και σιγουριά στη ζωή τους.

Η περίπτωση του Ζαβέλ είναι ιδιαίτερη για την ιστορία της οικογένειας μου και για μένα προσωπικά. Αποκαλύπτει την αγωνία ενός ζευγαριού να θέλουν και να προσπαθούν με πείσμα να ‘υπάρχουν’ σε μία κοινωνία που μπορούσε να προσφέρει ελάχιστα φυσικά αγαθά και φαρμακευτική αγωγή.

Ο Ζαβέλ έτυχε να γεννηθεί και να μεγαλώσει στην Κατερίνη. Η φυματίωση του είχε προσβάλει την υγεία σε βαθμό που η απομάκρυνση του από την πόλη ήταν απαραίτητη διαδικασία για τον περιορισμό της εξάπλωσης της ασθένειας.

Απομακρυσμένος στο χωριό ‘Πέτρα’ στον Νομό Πιερίας ο Ζαβέλ περνούσε τον χρόνο σκεπτόμενος για όλα αυτά που οι γονείς του είχαν ονειρευτεί για εκείνον χωρίς να έχουν τη δυνατότητα να του τα προσφέρουν ολάκερα όπως τα ήθελαν.

Ο πόνος του κάθε γονέα παραμένει ολάκερα προσωπικός και μοναδικός πόνος . Η βαθιά και καθολική συνένωση με τον ‘γιο’ ή την  ‘κόρη’ παραμένει μοναδική σχέση που δεν μπορεί να γίνει αντικαταστάσιμη με οτιδήποτε ο κόσμος έχει να προσφέρει!

Η ανάγκη της φυσικής απομάκρυνσης του Ζαβέλ στην Πέτρα σκάλιζε όλες τις πληγές της ψυχής των παππούδων τόσο για το παρελθόν όσο και το μέλλον.

Η γενοκτονία των Αρμενίων καθώς και των Ποντίων και των διαφόρων άλλων Ελληνικών πληθυσμών που ζούσαν στη Μικρά Ασία αποτελούσε την επιβεβαίωση πως η γροθιά του ανερχόμενου Τουρκικού έθνους μπορούσε να καταπατήσει τις μειονότητες χωρίς να λογοδοτεί για τις πράξεις της, και χωρίς να δέχεται συνέπειες.

Αυτός ο ανήλεος πόνος για δικαιοσύνη είχε ζωγραφιστεί στο τραχύ πρόσωπο του παππού Πέτρου και της γιαγιάς Σοφίας και δεν μπορούσε να αφαιρεθεί παρά μόνο μαζί με το σκήνωμα του.

Η πικρή συνειδητοποίηση της αδυναμίας του ανθρώπου να υπερασπισθεί την οικογένεια αλλά και το έθνος κάτω από τα πλοκάμια του ισχυρότερου θα παρέμενε το επαναλαμβανόμενο άσμα που μόνο ο Ζαβέλ είχε την ευκαιρία να ακούσει από τα χείλη  τους.

Σαν δύο λεπτοκαμωμένες μαριονέτες ο παππούς Πέτρος και η γιαγιά Σοφία έπρεπε να βρουν την ελπίδα εκεί που δεν υπήρχε. Έπρεπε να κοιτάξουν τον Ζαβέλ στα μάτια και να του υποσχεθούν πως όσο μπορούσαν, θα προσπαθούσαν για να φύγει από εκεί και επιστρέψει στο σπίτι του υγιής. Η ενοχή της αδυναμίας να του προσφέρουν φαρμακευτική αγωγή δεν μπορούσε να κοπάσει την συναισθηματική ένταση.

Πολλές φορές σκέφτηκαν ό,τι ίσως μία μεγαλύτερη προσπάθεια θα προσέφερε λίγο ακόμα χρόνο ζωής στον αγαπημένο τους γιο.

Ο παππούς Πέτρος είχε το σθένος να περπατήσει όλη την νύχτα στην Πέτρα για να δει τον αγαπημένο του γιο. Δεν μπορούσε να ζήσει με την ιδέα πως δεν έκανε απολύτως τα πάντα ώστε να ξεπεράσει τον εαυτό του για αυτόν που πραγματικά αγαπούσε.

Η περίπτωση του Ζαβέλ δεν είναι μοναδική. Όμως, παραμένει αντιπροσωπευτική σε όλους που έτυχε να δοκιμασθούν από τις συνέπειες ενός πολέμου. Την έναρξη του αυτοί δεν αποφάσισαν. Την εξέλιξη του πολέμου δεν μπόρεσαν να σταματήσουν. Όμως, ο πόνος του Ζαβέλ δεν είναι μακριά από κάθε οικογένεια που έχει ακόμα το σθένος να παρατηρεί τις εξελίξεις που έρχονται δριμύτερες και πάλι στην κοινωνία μας.

Ίσως η ιστορία του Ζαβέλ να μην προκαλεί έντονα συναισθήματα για όλους εκείνους που σήμερα διαβάζουν στο σημείο ώστε να θέλουν να αντιδράσουν έμπρακτα. Δηλαδή, να αντιδράσουν αλλάζοντας κάποια προσωπική συμπεριφορά τους με πείσμα για αλλαγή ενάντια στο πως έζησαν μέχρι τώρα. Όμως, πραγματικά, η μορφή του Ζαβέλ δεν είναι πολύ μακριά από κάθε αγαπημένη ‘κόρη’ και ‘γιο’ που βρίσκεται στις κατοικίες αυτών που διαβάζουν αυτό το άρθρο σήμερα.

Ο αμφίδρομος συνδετικός πόνος των γονέων και των παιδιών πηγάζει από την αίσθηση της φυσικής παρουσίας και ύπαρξης του ίδιου του ατόμου. Δηλαδή στην ιδέα πως ‘δεν θα υπήρχα σήμερα χωρίς την ύπαρξη τους’.

Αν ο πόνος του κάθε ατόμου που υποφέρει δεν αρχίζει να πραγματοποιείται μέσα μας σαν κατάσταση και γεγονός που αφορά ‘όλους’ τότε τίποτα δε θα μπορέσει να αλλάξει στην κοινωνία μας.

Όπως εκείνοι ‘τότε’ δεν μπόρεσαν να αντισταθούν στα πλοκάμια του εχθρού και να κοπάσουν την ορμή της καταστροφής που ερχότανε για ‘εκείνους’, έτσι και σήμερα, η Ελληνική κοινωνία βρίσκεται σε ένα κομβικό σημείο ‘παρατήρησης’, ‘αγωνίας’ αλλά παράλληλα ‘σιωπής’ και ‘αδράνειας’ για τη φορά αυτής της εξέλιξης.

Η αδράνεια αφορά την απουσία της αυθόρμητης συνειδητοποίησης χωρίς την οποία δεν μπορεί να υπάρξει ελπίδα για αλλαγή.  Ξαφνικά όλοι εκείνοι που έκαναν προσπάθειες για να υπερασπισθούν την ανώτερη αρετή θα ζητήσουν λογαριασμό για όσους ακόμη παρατηρούν.

Για την συνολική ιστορία της οικογένειας μας η περίπτωση του Ζαβέλ να αντικατοπτρίζει το απώτερο σύμβολο ενός προσωπικού αλλά και οικογενειακού μαρτυρίου την οποία κανένας στην κοινωνία μας δε θα πρέπει να περάσει εξαιτίας της ανερχόμενης εχθρότητας των Τούρκων.

Όμως, πιστεύω ακράδαντα πως η δύναμη της αποδυνάμωσης του εχθρού δεν βρίσκεται απλά στη δική μας αγάπη για ευημερία. Μάλλον, βρίσκεται στη συγκρότησης εκείνης της ισοδύναμης αξιακής αντίστασης που είναι ικανή να υπερασπιστεί και να αντικρούσει τον εχθρό.

Ίσως μέσα από αυτό το παράξενο πλέγμα της σιωπής και φόβου της πανδημίας του κορονοϊού να δημιουργηθεί μία ντροπαλή σπίθα ευκαιρίας για όλα αυτά οσονούπω θα έρθουν.