5 Δεκεμβρίου 2021

Δεν κερδίζεις με τιμωρίες

 
Δρ. Στέφανος Αβακιάν
Δραστικά μέτρα που αφορούν την προσαρμογή και συμμόρφωση σε κανόνες αφορούν ένα βασικό
πυλώνα της πολιτείας μας. Η διαδραμάτιση των ενεργειών για την προσαρμογή μας σε κανόνες και
νόμους αφορά δύο συγκεκριμένα πλαίσια ή ‘ζώνες ύπαρξης’ που συνυπάρχουν μεταξύ τους αλλά
δεν εφάπτονται απαραίτητα μεταξύ τους.


Το ένα πλαίσιο αφορά το νομοθετικό σύστημα που υφίσταται σε νομοτελειακούς κανόνες. Η
προσαρμογή σε κανόνες είναι υπόθεση που προέρχεται από την νομοθετική εξουσία. Αυτή
αποφασίζει και επιβάλει αυτό που θα είναι το καλύτερο για το ευρύτερο καλό της κοινωνίας.
Η επιβολή ποινών και προστίμων είναι τιμωριτική διαδικασία. Περιέχεται στα κοινά όρια της
‘λογικής’ αλλά και της ‘ηθικής’. Αυτό σημαίνει πως η παράβλεψη βασικών κανόνων συμπεριφοράς
γίνεται μία αρεστή ως διαδικασία γιατί στην ουσία αφορά πρακτικές που είναι συμβατές με το
κοινωνικό συμφέρον.
Με αυτό τον τρόπο η απαίτηση των πολιτών για να συμβάλουν στην προσαρμογή του σε
απαιτήσεις που αφορούν την εξαπάτηση ή την τήρηση ενός νομικού πλαισίου όπως για
παράδειγμα την έναρξη της εταιρίας, καταβολής φόρων, προσαρμογή σε νομοθεσίες κλπ, αφορά
μία έννομη και έλλογη σειρά απαιτήσεων.
Αυτές οι απαιτήσεις γίνονται αποδεκτές με βάση την ευρύτερη λογική τους. Απαρτίζουν ή
προέρχονται από κοινά ιδανικά που θεωρούνται σημαντικά για την ευημερία του ευρύτερου
κοινωνικού συνόλου.
Ως αποτέλεσμα, η συμμόρφωση σε απαιτήσεις συμβολαίου για την αγοροπωλησία ενός ακινήτου
αφορά μια διαδικασία που καθορίζει τα ‘δικαιώματα’ και τις ‘υποχρεώσεις’. Ο στόχος των
διαδικασιών είναι να συμβάλει στην κοινωνική συνοχή. Επίσης, στην συμμόρφωση σε αμοιβαίους
και αποδεκτούς κανόνες ώστε να υπάρχει η αρεστή τάξη.
Ο θεσμικός ρόλος της πολιτείας και της κυβέρνησης ενός κράτους είναι να συμβάλει με θετικά
μέσα δια της νομοθεσία προς την διατήρηση εκείνων των σημαντικών δομών που θεωρούνται
αναγκαίοι/απαραίτητοι για την ομαλή διαικπέρωση των καθημερινών δραστηριοτήτων της
κοινωνίας.
Όμως, η θεσμική εξουσία του κράτους έχει τους περιορισμούς της. Οι περιορισμοί τους υφίστανται
πως είναι ανθρώπινα δημιουργήματα. Η συνεχής τριβή μεταξύ πολιτειακών διατάξεων απαιτεί το
πλαίσιο της ‘δημοκρατίας’ ώστε να συμβαδίζει ειρηνικά και δημιουργικά με εκείνες τις ανθρώπινες
συμπεριφορές που μπορούν να κατανοήσουν τους λόγους της εφαρμογής τους αλλά και να
αφομοιώσουν αυτές τις διατάξεις στο κοινωνικό γίγνεσθαι.
Το σημαντικό γεγονός που παραμένει ανεξίτηλο σε όλη την ανθρώπινη ιστορία είναι πως η πάλη
μεταξύ της ‘εξουσίας΄, ως συστημικό όργανο, και της ‘ανθρώπινης συμπεριφοράς’ και συνύπαρξης
δεν μπορούν να υφίστανται μόνο μέσα από τον ορισμό των νομοθετικών διατάξεων. Δηλαδή, η
χρησιμοποίηση ενός συγκεκριμένου μέτρου για την επιβολή κάποιας αρεστής συμπεριφοράς θα
παραμένει μία ελλιπής και αδύναμη διαδικασία να δημιουργήσει πραγματικά οφέλη μέσα στην
κοινωνία. Αυτό συμβαίνει γιατί στην συνολική διάσταση της η κοινωνία παραμένει αδιάφορη ή
αδύνατη να δεχτεί ‘πως’ και ‘γιατί’ οι συγκεκριμένες πρακτικές που επιβάλλονται. Συγκεκριμένα
τους λόγους για τους οποίους θα μπορέσουν να φέρουν την βελτιστοποίηση που θεωρείται αρεστή
και αναγκαία.
Επομένως, σε όλες τις εποχές της ανθρώπινης ιστορίας που οι κοινωνικές αντιδράσεις
δημιούργησαν την εξέγερση ήταν εξαιτίας της ανισορροπίας μεταξύ των δύο συγκεκριμένων δομών
που συνεχώς μεγάλωνε. Ως αποτέλεσμα η επιβολή γινόταν το μόνο μέσο για την επίλυση
προβλημάτων.
Όμως ο άνθρωπος δεν είναι μια νομοθετική διάταξη και ούτε μπορεί να περιοριστεί μέσα σε αυτήν
για να υπάρχει ως κοινωνικό όν. Η συμπεριφορά και η συμμετοχή του ατόμου στα κοινά είναι μια
πραγματικά ολοκληρωμένη διαδικασία που αφορά και απαιτεί το σύνολο του ανθρώπου. Αυτό

σημαίνει πως η προσωπική, ψυχική, και ανθρώπινη διάσταση, αφορά την σημασία της κατανόησης,
της εξήγησης, της αναγνώρισης, της αποδοχής.
Οι διαδικασίες που απαιτούνται για να κραταιωθούν αυτές οι συμπεριφορές που μπορούν να
φέρουν την ισορροπία μεταξύ ‘πολιτείας’ και ‘πολιτών’ παραμένει εξαρτημένη ακριβώς από την
διαχείριση αυτής της διαδικασίας.
Η παντελής αποτυχία ολοκληρωτικών κατεστημένων να επιβάλουν συμπεριφορές απέτυχαν
παντελώς, όχι γιατί δεν εξάσκησαν την ισχύ της επιβολής, αλλά γιατί δεν μπόρεσαν να
αντιπαραταχθούν στην ουσία της ανθρώπινης ύπαρξης που δεν είναι αυτοματοποιημένη
διαδικασία αλλά αφορά την την ύπαρξη του εαυτού, την σημασία του ανθρώπινου νοήματος και
την απάντηση στα πολλά ‘γιατί’.
Η αμφισβήτηση των πρακτικών υποχρεωτικότητας που χρησιμοποιούνται πρόσφατα για αυτούς
που δεν θέλουν να εμβολιαστούν δεν παραμένει ΄πρόβλημα’ αλλά έκφραση ‘ανάγκης’ για την
σημαντικότητα και τον πραγματικό φόβο επιπτώσεις των εμβολίων για την ανθρώπινη υγεία. Αυτό
σημαίνει πως η συνεχής αμφισβήτηση και επιβολή κανόνων, το μόνο που μπορεί καταφέρει ως
διαδικασία είναι η επιβολή μιας νομοθετικής φάλαγγας η οποία παραμένει αδρανής και ουδέτερη
στο βαθύτερο πρόβλημα. Αυτό είναι το πρόβλημα του ατόμου που αφορά το ‘γιατί’ αυτές οι
αμφισβητήσεις να πνίγονται κάτω από την ισχύ της εξουσίας με απότομο τρόπο σαν να
αντιπροσώπευε μία σιδερογροθιά.
Ο τρόπος διαχείρισης των προβληματισμών με βάση την επιβολής και του φόβου μπορεί να
φαίνεται πως δημιουργεί μία ισορροπία δια μέσου της υποχρεωτικότητας. Ουσιαστικά υποσκάβει
μια τεράστια παγίδα που έχει να κάνει με εκείνες τις πρακτικές που αγνοούν για την πραγματική
κατάσταση στην οποία βρίσκεται η ίδια η κοινωνία.
Με άλλα λόγια, η επιβολή κυρώσεων δημιουργεί κενά και αποστάσεις που στρέφονται ενάντια σε
αυτούς που τις στηρίζουν έμμεσα και άμεσα. Αυτό συμβαίνει γιατί οι αποφάσεις δεν είναι
βασισμένες σε μία αυθεντική ζύμωση με την κοινωνία αλλά σε μία τυπική στάση επιβολής.
Μία αυθεντική ζύμωση με την κοινωνία θα δημιουργούσε ευκαιρίες για τον πραγματικό διάλογο
που οι διαφορετικές απόψεις θα αντιμετωπίζονταν με σοβαρότητα και ήθος.
Μια τέτοια στάση θα είχε πραγματικά επιρροή στον βαθύτερο γίγνεσθαι της κοινωνίας γιατί θα
διαβουλεύονται την πραγματική κοινωνική διάσταση που αφορά όχι μόνο το ‘τι’ πρέπει να κάνω
αλλά και το ‘γιατί πρέπει να το κάνω.
Δυστυχώς η συνεχή επιβολής του φόβου θα φαίνεται να κερδίζει συνεχώς έδαφος μέχρι οι πολίτες
να συνειδητοποιήσουν πως αυτές οι κοινές πρακτικές στην ουσία στρέφονται εναντίων τους. Είναι
αυτή η κρίσιμη στιγμή της προσωπικής αποκάλυψης που θα σταθεί η πραγματική σπίθα της
αντίδρασης και της ανατροπής του φόβου ως το βασικό όργανο επιβολής της κοινωνικής τάξης.

Δεν υπάρχουν σχόλια: